In de Belgische badplaats Oostduinkerke ben je een held als je vist vanaf je paard

"Mijn paard komt op de eerste plaats, dan de zee, en dan mijn vrouw. En daar moet ze maar genoegen mee nemen," roept Marius Dujardin me toe terwijl hij van op zijn kar luid "ju" roept naar zijn paard. Op zijn pet staat een afbeelding van een grote garnaal, op zijn gezicht de sporen van zee en zon, zijn neus is rood door de wind en hij spreekt een dialect dat geen Nederlander zou verstaan. Het enige wat ontbreekt is een tattoo van een zeemeermin.

De Belgische badplaats Oostduinkerke is de enige plek ter wereld waar vissers nog met paard en mand de zee in trekken om garnalen te vangen. Ongeveer zes eeuwen geleden gebeurde dat aan de hele Noordkust, maar nu zijn er nog maar zestien paardenvissers over. Paardenvisserij is zo zeldzaam, dat deze zeebikkels twee jaar geleden door UNESCO erkend werden als werelderfgoed. Ze zijn stoer, sterk, en kunnen meer meisjes krijgen dan een zweterige Kay Nambiar die zijn T-shirt uittrekt in de finale van Expeditie Robinson.

Als ik aankom staat het water laag, is de zon net aan het opkomen en ligt het strand er verlaten bij. Het enige geluid is dat van golven, hoeven en briesende paarden. Vanaf de boulevard komen negen gigantische Brabantse trekpaarden aangelopen. Ze trekken elk een kar voort met daarin hun visser, die een knalgele oliejekker en hoge laarzen rockt. Op het strand binden de vissers manden aan hun ros, spannen ze er een net achteraan en lopen ze het water in. Ze doen dit een paar keer per week en in het hoogseizoen – van eind september tot halverwege juli – blijven ze ongeveer drie uur in het water. Ze lopen parallel met het strand de zandbanken op en af en voelen zich één met de elementen.

"Ik ga bijna elke dag het water in. Als het stormt kunnen vissersboten niet uitvaren, wij wel. Wilde golven, sterke stromingen, dichte mist, windstoten van vijf beaufort: mijn peerd en ik kunnen dat aan," vertelt Marius Dujardin, de ancien van de bende. Na het vissen zeeft hij zijn vangst op het strand. "De liefde voor de zee is er met de paplepel ingegoten. Ik ga het liefst 's nachts of heel vroeg in de ochtend vissen, als er niemand is. Dat is meditatie, ultieme rust, alles op't gemaksje: ik, mijn paard en de machtige natuur. Alle zorgen vallen dan van je af."

De band met het paard is belangrijk. Als het niet klikt met je ros, kun je onmogelijk een goede garnaalvangst hebben. Voor Thomas Vanmassenhove (17), de jongste paardenvisser, is zijn paard zijn beste vriend. Ze begrijpen elkaar zonder iets te zeggen. Yoshi Delancker (20) heeft al vaker bij zijn paard geslapen dan bij een vrouw. "Als ik thuiskom na het uitgaan, slaap ik in het hooi tot mijn vader me 's ochtends wakker schopt om te gaan vissen. Dat dier is belangrijker voor mij dan vrouwen," roept hij me toe met een sigaret tussen zijn lippen, gevolgd door een wijze levensles, "je weet wat ze zeggen, er zijn twee gevaarlijke dingen in de wereld: de achterkant van een paard en de voorkant van een vrouw."

Paardenvisserij wordt vaak bestempeld als uitstervend beroep, maar dat is het niet volgens Marius. "Het is geen beroep, maar een hobby. We vangen gemiddeld acht kilo, maar soms ook twintig of maar één. Een kilo gaat weg voor acht euro. Voor het geld hoeven we het dus niet te doen. We krijgen wel iets van de gemeente als we demonstraties geven voor toeristen, en we verkopen ook garnalenkroketten of -soep, maar al dat geld gaat terug naar ons paard en materiaal."

Eeuwen geleden was paardenvissen een fulltime baan, nu is het vooral een dure hobby. De paardenvissers hebben dus ook allemaal een normale, niet-door-Unesco-erkende job, zoals boer, bouwvakker of student.

Dat paardenvisserij alleen nog in Oostduinkerke bestaat, komt doordat het brede strand zonder golfbrekers perfect is voor garnaalvangst, en het ambacht er traditiegetrouw van vader op zoon wordt doorgegeven. Een zoon die geen interesse heeft in de wereld van de garnaal, steekt een figuurlijk mes in het zeemanshart van zijn vader en loopt ook de kans om held te worden in eigen stad mis. De mannen van de zee zijn namelijk ook de ambassadeurs van de stad. Ze hebben een eigen munt, een eigen postzegel (daarop staat Marius als een baas), en een eigen feestdag, inclusief garnalenstoet.

Kinderen willen ze handjes geven, mannen willen met ze op de foto en vrouwen staan in rij om meer dan alleen maar hun paard te strelen. De stijgende populariteit en media-aandacht sinds de UNESCO-erkenning is volgens Marius gevaarlijk: "De vissers mogen niet gaan zweven, of neerkijken op mensen die niet vissen." Het moet gaan om de passie en het gevoel, niet om wie de meeste garnalen heeft gevangen. "De houten stoel waarop we zitten noemen wij de preekstoel, omdat vissers evenveel liegen over hun vangst als priesters over, wel, alles," vertelt Marius.

Iedereen die geld, veel tijd en een sterk karakter heeft kan paardenvisser worden, maar de opleiding is mentaal en fysiek zwaar, en de hierarchie binnen de groep moet gerespecteerd worden. Kandidaten moeten eigen paard en uitrusting hebben, en dan kunnen ze zich aanmelden bij de gemeente. Ze gaan twee jaar in de leer bij de ervaren paardenvissers die laten zien hoe ze de zee kunnen lezen, hoe ze met hun paard moeten omgaan, en hoe ze gevaren het best kunnen trotseren. Daarna leggen ze praktische examens af. "We moeten de ouderen respecteren en naar ze luisteren," vertelt jonkie Thomas.

Dit jaar voegden drie nieuwe paardenvissers zich bij het team, en een van hen is vrouw. Dat is revolutionair. Paardenvissen is namelijk al eeuwenlang een platform voor rauwe mannencultuur. De jonge generatie garnaalvissers vindt dat helemaal oke. "Ik heb geen probleem met vrouwen die aan paardenvissen doen, zolang ze dezelfde wetten respecteren als wij," vertelt Thomas. De oudste denkt daar nog net iets anders over. "Wie ben ik om een vrouw te weigeren? Ik wil niemands hobby afnemen, maar de zee is en blijft mannenwerk. Veel mensen zien alleen de mooie kant, maar de noordzee is gevaarlijk. Je kan in een storm belanden, van je paard vallen en in je net verstrikt raken terwijl je paard verder loopt. Als het dan niet lukt om weer op je paard te komen, kun je het schudden. Een vrouwenlichaam is daar niet voor gemaakt," vertelt Marius.

In vorige eeuwen bleven vrouwen maanden alleen achter als hun mannen met de vissersboot naar IJsland gingen om kabeljauw te vangen. Dan werkten ze zelf voor de kost, door te voet garnalen te vangen met een steeknet. Dat deden ze in oude broeken van hun echtgenoot waarop ze versleten dekens naaiden. Heb je weleens in februari een duik genomen in de Noordzee? Dat is geen pretje. Vrouwen zijn dus minstens even harde zeebikkels.

Om die vrouwelijke garnaalkruiers te erkennen heeft Dorine Geersens twee jaar geleden de Stienestekers opgezet, een groep van veertig vrouwen die elke week het water induikt en te voet garnalen vist. Tegenwoordig zijn ze beter uitgerust dan hun voorgangers natuurlijk, met waders en oliejekkers, en rond hun hals een totenmepper (dialect voor 'iets wat je in het gezicht slaat'). Dat is een houten plankje met een holte voor de stok – dat ze nu gewoon gebruiken als onderzetter voor hun borrel, om te proosten op vrouwen die vrouwen vieren.

De garnaalvissers – zowel de mannen te paard als de vrouwen te voet – lokken massa's toeristen naar de Belgische kust. "In de zomermaanden weten we dat we ons moeten aanpassen. De garnaalvangst is dan slecht door het warme water, maar toch gaan we vissen voor demonstraties. Ik weet dat toerisme goed is voor de stad, maar het liefst vis ik alleen met mijn twee lotgenoten: zee en paard," zegt Marius als we terug zijn op de boulevard.

Hij geeft zijn paard een signaal om te vertrekken als het stoplicht op groen springt, en ik spring van de kar. In de verte hoor ik hem nog "rotzak" roepen naar een auto die hem geen voorrang verleent. Sukkel, denk ik als ik de bestuurder aan kijk, iedereen weet toch dat een garnaalheld voorrang krijgt.