Is het de schuld van mijn geslacht dat ik werd overvallen toen ik in mijn eentje een horecazaak afsloot?

Het is inmiddels 2017. Er staan nog steeds weinig vrouwen in de professionele keuken, het is uit den boze voor vrouwelijke bediening om in hun eentje een horecazaak af te sluiten, en 'vrouwenbier' komt het liefst in rozige flesjes die nog net niet met glitters gedecoreerd zijn. In het kader van internationale vrouwendag schijnen we deze week licht op een heleboel te weinig besproken onderwerpen die vrouwen in het horecalandschap aangaan.

Het was de tweede keer dat ik het café waar ik werk alleen moest afsluiten. Het is een cafeetje in de Jordaan dat al jarenlang grotendeels door vrolijke en stoere meisjes wordt gerund, en het was de normaalste zaak van de wereld om in je eentje af te sluiten. Het café bestaat al meer dan twintig jaar en was nog nooit overvallen.

Op een avond zat ik in m'n eentje achter in de zaak de kassa te tellen. Ik had geen idee dat ik al die tijd al vanaf de overkant in de gaten gehouden werd door twee jongens. Toen ik de deur open deed om naar huis te gaan stormden ze met z'n tweeën naar binnen. Ik kon nog net een schreeuw uitbrengen voordat de eerste overvaller me met zijn hand over mijn mond naar achteren sleurde, de keuken in. Ze riepen gesmoorde bevelen naar mij: "Ga liggen," "Waar is de kluis" en "Mond dicht." Ze kwamen dreigend over, maar ze verzekerden mij dat ik niet bang hoefde te zijn, zolang ik maar meewerkte. Ik moest op mijn buik op de grond gaan liggen, waarna Overvaller Twee mijn handen en voeten met kabels vastbond.

Toen ik riep dat er nog een schoonmaker zou komen, Overvaller Een naast mij neer om een theedoek in mijn mond te proppen. Ik moest gehoorzamen en mijn mond houden. Ik zei dat een theedoek niet nodig was, en ik niks meer zou zeggen.

Gek genoeg heb ik me tijdens het hele voorval niet bang gevoeld. Het was vrij snel duidelijk dat het ze niet om mij ging, maar om het geld.

Het enige kwetsbare moment ervoer ik toen ik op de grond vastgebonden lag en ze met hun handen langs mijn broekzakken gingen op zoek naar mijn telefoon - om te kijken of ik niet stiekem de politie had gebeld. Nadat ze hadden gevonden waar ze voor kwamen, werd het een paar minuten stil en wist ik dat de jongens waren gevlucht. Met mijn tanden en een mes wist ik mezelf te bevrijden, en in minder dan een een kwartier stond ik buiten. De politie was binnen vijf minuten met meerdere wagens aanwezig maar ik heb na mijn aangifte op het bureau nooit meer iets van ze gehoord. De daders zijn naar mijn weten ook nooit gepakt.

Mijn omgeving sprak er schande van dat het gebeurd was. Hoe kon het zijn dat een meisje in haar eentje een café af mocht sluiten? Waar was de beveiliging? Mijn baas? Waar waren mijn collega's? Of beter gezegd, waar waren mijn mannelijke collega's? Want, zo wordt gedacht, met een man erbij was mij dit niet overkomen. Als 'klein meisje' ben ik makkelijk tegen de grond te werken.

Het is blijkbaar een ongeschreven regel in de horeca dat een vrouw nooit in haar eentje de zaak mag afsluiten. Zelf heb ik nooit al te veel stilgestaan bij de vraag waarom dit mij is overkomen, tot het een tijdje geleden weer kwam opwaaien. Een mannelijke collega zei, enigszins dronken, dat hij het allemaal toch zo erg vond voor mij en dat hij ervan baalde dat hij er niet was geweest om mij te beschermen. "Kijk naar mij, kijk naar mijn gezicht, bij mij zouden ze dat nooit hebben gedurfd," zei hij. Wat idioot, dacht ik, alsof een man, alleen omdat het een mens is met een piemel, meer weerstand kan bieden tegen twee mannen die je letterlijk uit het niets overvallen? Flink geïrriteerd door zijn opvatting besloot ik uit te zoeken of de horecazaak waar ik werk niet overvallen zou zijn als ik een ander geslacht had gehad. Ik sprak daarvoor met het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid en een hele rits horecabazen in Amsterdam.

Joeri Vig is adviseur bij het CCV en is van mening dat het sowieso onveilig is om een horecazaak alleen af te sluiten, ongeacht of je nou een man bent of een vrouw. "Overvallers maken een inschatting of ze een zaak overvallen, een kansberekening," vertelt hij. Wanneer een overvaller een vrouw ziet schat hij zijn kansen hoger in. "Maar een vrouw is niet kwetsbaar omdat ze een vrouw is," verduidelijkt Vig. "Of een vrouw een kwetsbaardere prooi is dan een man, hangt van het lichaamstype af. Het gaat ook niet in alle gevallen op. Een grotere vrouw wordt misschien minder snel overvallen dan een kleine man."

Volgens Vig is het ook grootspraak dat mannen denken dat ze overvallers beter kunnen verslaan dan vrouwen. "Je kan niet van tevoren bedenken hoe je gaat reageren op een overval. Je vlucht, vecht of bevriest en die reactie is gebaseerd op oerinstinct. Dat is genetisch bepaald per persoon, niet per gender. Vrouwen kunnen net zo goed van zich afslaan." Een oplossing om overvallen te voorkomen is volgens hem dan ook om een zaak nooit in je eentje te openen of af te sluiten. In de praktijk is dat helaas vaak te duur en zie je dat de financiën altijd voor veiligheid gaan.

Met die informatie in mijn achterhoofd hield ik een klein buurtonderzoek. Het bleek dat veel horecazaken toch als stelregel hebben dat vrouwen niet alleen mogen sluiten, om op die manier het risico op overval te verkleinen.

Samuel King, bedrijfsleider van Cafe Struik, is een van de voorstanders van de regel. Hij vertelt: "Dat vrouwen niet in hun eentje mogen sluiten was al het beleid van de eigenaren voordat ik hier kwam werken, maar ik sta er wel achter. En dit is absoluut niet seksistisch bedoeld, want ik ben extreem voorstander van gelijkheid tussen mannen en vrouwen. Ik denk ook niet dat mannen zichzelf beter kunnen verdedigen in geval van nood dan een vrouw. Maar stel, een overvaller staat voor twee cafés, en in café A staat een 1,85 m lange man achter de bar en in café B een meisje van 1,70 m, wie denk je dan dat hij zal kiezen?" Het begint me te dagen: doordat overvallers ervan uitgaan dat een vrouw een makkelijkere prooi is, gaan ze sneller daar overvallen waar een vrouw aan het werk is. Doordat zij een overweging maken op basis van seksistische voornemens, worden horecabazen gedwongen om in te spelen op dat seksisme, met dit beleid als gevolg.

Ook vervelende gasten worden meegenomen in de overweging. Bram Post is eigenaar van Bar Hendrix en laat vrouwen ook niet alleen staan in de avond. "Als er een lamme of agressieve idioot binnenkomt, dan maak je als man wat meer indruk. Als iemand vervelend wordt heb je toch wat kracht nodig om zo iemand de deur uit te zetten. Onze bedrijfsleidster is een vrouw, maar ook zij sluit niet alleen. Onlangs was er een jongen ziek, en alleen zij kon afsluiten. Dan regelen we toch iets anders. Dat begrijpt ze wel. Ze vindt het zelf eigenlijk ook niet echt fijn om alleen te sluiten. En alleen op de rustige avonden wordt er soms alleen gesloten, dus wat is dan de moeite om een jongen neer te zetten?"

Bij het argument van vervelende gasten besluipt me toch een vreemd gevoel. Ik weet niet of dat beleid helemaal opgaat. Ik heb vrouwelijke collega's die binnen 0.4 seconden kunnen transformeren van lief barmeisje tot een beest die de engste Ajax-hooligan nog aan het huilen maakt. Daarin staan vrouwen net zo hun mannetje (wat een leuk gezegde ook).

Samuel herkent zich in mijn verontwaardigde reactie hierop. Hij krijgt soms ook boze reacties van meisjes als ze horen over het beleid van Struik. "Ik heb twee keer meegemaakt tijdens een sollicitatie dat een meisje geïrriteerd werd toen ze hoorde van ons sluitbeleid. Ze vond dat ik seksistisch was, vertelde dat ze aan kickboksen deed en mannen makkelijk aankon. Maar toen ik helder uitlegde waarom het ons beleid is, snapte ze het ook."

Robin Pels is bedrijfsleider bij Cafe Proust. Bij haar moet al het vrouwelijk personeel kunnen en willen afsluiten. Zij ziet het probleem niet helemaal. "Ik weet eigenlijk niet beter dan dat vrouwen gewoon alleen afsluiten. Het maakt mij ook niets uit. Of er nu een vrouw of een man staat, overvallen doen ze toch wel.  Al komen ze met een pistool, ik doe mijn handen omhoog, geef ze de kassa en ze zoeken het maar uit. Ik denk dat de meeste mannen het net zo erg in hun broek doen als het puntje bij paaltje komt.  Ze kunnen wel denken dat ze een pistool zouden afpakken of zich zouden kunnen verdedigen, maar dan zijn ze gewoon dom."

Het café waar ik werk heeft het beleid sinds de overval niet aangepast: vrouwen sluiten er nog steeds alleen. Wij gaan uit van het domme pech-scenario; wat mij is overkomen, had iedereen kunnen overkomen - en bovendien was het café in de afgelopen twintig jaar nog nooit overvallen. Maar misschien is dat wel tegen beter weten in, want niet al mijn vrouwelijke collega's staan daar helemaal achter. Collega Anna vertelde me: ¨Ik ben best vaak bang als ik afsluit. Maar ik wil mijn diensten niet opgeven en mijn fooi niet delen." Zelf heb ik sinds de overval ook nog een enkele keer alleen gesloten. Dapper of dom, wie zal het zeggen.