Transzorg is een grote zooi aan onbetrouwbare zorgaanbieders en ellenlange wachtrijen

Op een veel te vroege donderdagochtend zit ik achter mijn computer, met in mijn ene hand een kop koffie, en mijn andere hand zwevend boven de F5-toets. Klokslag zeven uur begin ik als een malle op refresh te klikken, zonder ook maar één keer mijn ogen van de pagina voor mij af te halen. Na een halfuur verschijnt daar dan eindelijk waar ik op heb zitten wachten: het bericht dat de wachtlijsten zijn weer open zijn. Ik spring op, trek mijn mobiel tevoorschijn en druk als een bezetene op de verzendknop van het mailtje dat ik de dag ervoor al had klaargezet.

Als dit je doet denken aan de kaartverkoop van festivals en concerten geef ik je geen ongelijk, maar in dit geval gaat het over de manier waarop ik mijn plekje binnen de transzorg heb weten te bemachtigen. Anders dan bij VUmc waar je onderaan een lange wachtlijst wordt geplaatst, opent deze specifieke kliniek de inschrijving iedere keer dat een van de behandelaars plek heeft voor nieuwe patiënten. Binnen de gemeenschap gonsde het van de geruchten dat zo’n plek er weer zou zin, waardoor we met zijn allen achter onze computer zaten te wachten.

Dit is waar de transzorg tot is gedegradeerd: dringen voor een schaars plekje op een lijst, wetende dat je samen met je gemeenschap achter een scherm zit te wachten op een plekje in de zorg. Later die dag vierde ik mijn plek op de wachtlijst, in de wetenschap dat een deel van mijn vrienden dit geluk niet had gehad. Hoe is het in hemelsnaam zo ver gekomen?

Al in 2018, toen het toenmalig MC Slotervaart failliet ging, was er veel onzekerheid over het gevolg hiervan op de toen al overbelaste trans zorg. Vorig jaar september ging Stepwork ook nog eens failliet. Na een zomer vol demonstraties tegen het monopolie van het VUmc op de trans zorg, was daar abrupt einde gekomen aan een organisatie die door velen juist als het betere voorbeeld diende van hoe de trans zorg geregeld moest zijn. 

Het verdwijnen van Stepwork betekende dat een van de grootste zorgaanbieders wegviel, en dat de toch al overvolle zorg nu nog meer wachtenden zou krijgen. Nu zijn deze mensen in de wachtrij bij een nieuwe speler geplaatst, Genderhealthcare. Er zijn veel zorgen over de kwaliteit en haalbaarheid van de plannen van deze zorginstelling, die vanuit het niets opdook. Follow The Money (FTM) deed hier onderzoek naar, mede om de vele zorgen over de oprichter Anastasia van Oranje-Nassau te duiden. Uit dit artikel blijkt dat Anastasia vaker grootse plannen heeft gehad voor organisaties, met niet altijd even grootse resultaten. Bovendien blijkt er vaak gerotzooid te zijn geweest met de financiën hiervan. Ik sprak hierover met Maartje*, die op de wachtlijst staat bij Genderhealthcare.

“Iedereen is bang voor wat er nu komen gaat met Genderhealthcare, maar de mensen die iets kunnen zeggen en doen, zoals de mensen die de overname geregeld hebben, doen alsof hun neus bloed. Dat wekt voor cliënten de suggestie dat ‘t allemaal toch wel in orde moet zijn. En bovendien ga je je als cliënt niet zomaar kritisch uitspreken, want je bent super kwetsbaar. Je hebt die zorg ook gewoon nodig.” 

Maartje zou het liefst ergens anders zorg krijgen, maar door alle wachtrijen is dit een moeizaam proces. “De organisatie van Genderhealthcare hult zich in een soort mist van mooie woorden maar weinig daden. Maar er valt nog niks te bewijzen over misstanden die er zijn, want er gebeurt verder ook niks.”  

Onbetrouwbare zorgaanbieders en festivalpraktijken horen al niet thuis in een gezond zorgsysteem, maar binnen de transzorg zijn dat niet de enige grote problemen die spelen. Dit weekend staat Transzorgnu weer te demonstreren tegen VUmc, want daar zijn de wachtlijsten inmiddels opgelopen tot boven de drie jaar. Bovendien geven trans personen aan dat de wachttijd na het eerste intakegesprek ook opvallend lang duurt. Zo lang zelfs, dat dit voor sommigen betekent dat zij in de tussentijd het traject van een andere kliniek al doorlopen zijn.

Jesca Hoogendijk is een van deze personen. Zij staat sinds begin 2019 bij VUmc op de wachtlijst. In april 2021 had zij haar eerste intake met een endocrinoloog, maar sindsdien heeft ze niks meer van het VUmc gehoord. Wel heeft zij zich in september bij Psytrans aangemeld, een kliniek voor psychologische genderzorg. Begin januari ontving zij via deze partij al groen licht om aan haar transitie te beginnen.

VUmc zit dus overvol en is overbelast. Toch blijkt uit het regeerakkoord dat eind 2021 naar buiten kwam dat de regering het liefst op grote spelers als VUmc wil gaan inzetten voor de zorg. In het akkoord staat namelijk dat de regering meer wil focussen op gecontracteerde zorg – problematisch voor de trans zorg, waar een groot deel van de kleinere klinieken niet-gecontracteerde zorg aanbieden. Ik spreek Sophie Schers, beleidsadviseur en woordvoerder van Trans Netwerk Nederland (TNN) en gemeenteraadslid bij GroenLinks Utrecht over de betekenis van het regeerakkoord en over de zorgelijke verhalen rond Genderhealthcare.

“Als verzekeraars er niet uitkomen met aanbieders van de transgenderzorg, blijft die zorg ongecontracteerd. Het is wel wat voorbarig, maar dit regeerakkoord kan zo verdere decentralisatie tegenhouden – dat betekent dat dit het moeilijker kan maken om de transzorg dus bij VUmc vandaan te trekken,” legt zij uit. “Bovendien staat er in het akkoord dat, mocht je toch niet-gecontracteerde zorg willen nemen, er een ‘geringe bijdrage’ aan gekoppeld wordt. Maar wat is gering? Voor iemand met twee huizen is 800 euro gering; voor anderen is dat boodschappen voor twee à drie maanden.” 

Het is volgens Sophie te vroeg om ons al te veel zorgen te maken, zeker omdat het Regenboogakkoord ook in het akkoord is meegenomen – hierin staat juist dat de regering actief aan de slag wil om de wachtlijsten te verkleinen. Wel noemt ze twee belangrijke stappen die volgens TNN genomen moeten worden om dit waar te kunnen maken: “We moeten de trans persoon zelf weer centraal binnen dit debat gaan zetten, en we moeten gaan inzetten op depathologerisering van de zorg. VUmc is nog steeds voorstander van psychologische diagnostiek, maar volgens de World Health Organization (WHO), waar Nederland onderdeel van is, valt genderincongruentie niet meer onder mentale problematiek. Die psycholoog moet en kan uit de zorg gehaald worden.” 

Over Genderhealthcare kan ze kort zijn. “Na het faillissement van Stepwork is zorgcontinuïteit boven de kwaliteit en duurzaamheid van de zorg geplaatst. Natuurlijk is het belangrijk dat er zorg komt voor de gedupeerden van Stepwork, maar nu wordt er een risico genomen met een nieuwe zorgondernemer waar we eigenlijk bijna niks van af weten, en waar allemaal waarschuwingen over worden gegeven. Dat kan uiteindelijk nog steeds negatief uitvallen voor de wachtlijsten.” TNN hoopt dat er met het nieuwe regeerakkoord wel een betere controle komt op de kwaliteit van de transgenderzorg: “als er betere controle is op de kwaliteit, dan wordt de lat ook hoger gelegd voor nieuwe zorgpartijen. Dat kan helpen om situaties zoals bij Stepwork in de toekomst te voorkomen.”

Voor TNN is in ieder geval duidelijk: er moet actie worden ondernomen. “Er wordt al jaren door de kwartiermaker en andere zorgverleners gezegd dat ze urgentie voelen. Er is toen met succes een landelijk netwerk gekomen van deskundige professionals die met elkaar samenwerken in de transgenderzorg, maar de wachtlijsten blijven ellenlang. Er wordt wel veel verkend en gepraat, maar daar blijft het nog teveel bij. Op deze manier zullen de wachtlijsten niet snel korter worden.”

*Om privacyredenen is deze naam veranderd. Echte naam is bij de redactie bekend.