Photo by Marisha Camp
«Αχ Σαμεάχ» αναφώνησε ο Τσέημ Ρόζενφελτ και μου έγραψε τη φράση στα εβραϊκά, την ώρα που έβαζε να πιει ποτό από ένα μπουκάλι που συνήθως έχει νερό μέσα. «Είναι εβραϊκός κανόνας για τις γιορτές- μόνο Ευτυχία!»
Videos by VICE
Ήταν Δευτέρα, 4 το πρωί, 23 Σεπτεμβρίου. Βρισκόμουν στην Εβραϊκή συνοικία του Μπρούκλιν, στη γειτονιά των Κράουν Χάιτς. Ανάμεσά μας υπήρχαν αρκετοί νεαροί που έπιναν και φλέρταραν. Άνθρωποι όλων των ηλικιών χόρευαν εκστασιασμένοι. Στο δρόμο, φορτηγάκια μοίραζαν παγωτό και εκατοντάδες στοιχισμένες ξύλινες καλύβες έκρυβαν μικρές ομάδες που έπιναν, τραγουδούσαν και αφηγούνταν ιστορίες από τη θρησκεία.
Ο Τσέημ πρόσθεσε «να προσποιούμαστε ότι είμαστε ευτυχισμένοι παρότι είμαστε λυπημένοι; Ή να κάνουμε αυτό που δεν πρέπει για να νιώσουμε λίγη ευτυχία; Δεν έχω αποφασίσει ακόμη, αλλά θα κάνω ό, τι περνάει από το χέρι μου για να είμαι ευτυχισμένος στις γιορτές.»
«Εννοείται μόνο νόμιμα πράγματα» πρόσθεσε, κλείνοντάς μου το μάτι πονηρά.
Για τους πιο μετριοπαθείς, το στυλ ζωής των υπερορθόδοξων Εβραίων είναι τρομακτικό και αυστηρό. Εμείς που δε γνωρίζουμε αρκετά, τους φανταζόμαστε να περνούν τις μέρες τους στη Συναγωγή, και η εικόνα που έχουμε σχηματίσει για εκείνους είναι πολύ συγκεκριμένη. Πολυμελείς οικογένειες που κυκλοφορούν μαζί σαν τα κοπάδια, μέσα σε μικρά φορτηγάκια. Συνήθως, αυτοί οι άνθρωποι είναι προσκολλημένοι σε μία άλλη εποχή και δεν αποδέχονται το σύγχρονο τρόπο ζωής. Το να βλέπεις όμως αυτούς τους ανθρώπους να χορεύουν στους δρόμους μέχρι την ανατολή του ηλίου και να κάνουν καταχρήσεις, σίγουρα δεν ταιριάζει με την παραπάνω εικόνα. Όμως αυτό που συμβαίνει στα Κράουν Χάιτς του Μπρούκλιν, την πρώτη εβδομάδα του φθινοπώρου, είναι πραγματικότητα.
Μετά τις δέκα ημέρες εορτασμού των άγιων ημερών του Ιουδαϊσμού, οι πιστοί γιορτάζουν την χαρούμενη γιορτή της Σκηνοπηγίας, της εκπλήρωσης και της συνάθροισης των αγαθών που ρέουν ύστερα από την μετάνοια και την συγχώρεση. Πρόκειται για μία γιορτή που υπενθυμίζει στους Εβραίους το νομαδικό και αγροτικό παρελθόν τους. Σε ολόκληρο τον κόσμο οι Εβραίοι χτίζουν αυτές τις ξύλινες καλύβες που τις ονομάζουν «Σουκά» μαζί με τους γείτονές τους. Εκεί μέσα τρώνε τα γεύματά τους για μία ολόκληρη εβδομάδα, κατά την οποία προσπαθούν να ακολουθήσουν τις πρακτικές που επιτάσσει η θρησκεία τους και που δεν είναι δυνατό να τις ακολουθήσουν κατά τη διάρκεια του έτους. Μέρος της ιερής γιορτής του Σουκότ αποτελεί και το Χολ Χαμοέντ που διαρκεί 6 ημέρες και οι πιστοί μπορούν να «παγώσουν» τα αυστηρά έθιμα και τους εορταστικούς περιορισμούς.
Το διάστημα αυτό γιορτάζουν και το Σιμχάτ Τορά, τη γιορτή της Χαράς του Νόμου. Η τελετή στην Συναγωγή είναι χαρμόσυνη και εντυπωσιακή, ιδιαίτερως την ώρα της αναπαράστασης της τελετής του νερού. Επί εποχής του βασιλιά Σολομώντα, οι πιστοί θα έφερναν τη συγκομιδή στην Ιερουσαλήμ όπου και θα ξεκινούσε μία γιορτή με κρασί και αναμμένα δαδιά, μία γιορτή που ο βασιλιάς Αντίοχος ΙV παρομοίαζε με τα βακχικά όργια.
Τους τελευταίους αιώνες στους εορτασμούς του Μπρούκλιν συμμετέχουν Εβραίοι από ολόκληρο τον κόσμο. Συμμετέχουν όμως μόνο άνδρες και μέχρι πριν από μερικές δεκαετίες οι εορτασμοί γίνονταν μέσα στη Συναγωγή. Τα τελευταία 20 χρόνια οι Εβραίοι του Μπρούκλιν έκαναν τη διαφορά-μετέφεραν τη γιορτή στους δρόμους.
Photo by Gedalya Gottdenger
Οι εορτασμοί διοργανώθηκαν από την εβραϊκή σέχτα Χαμπάντ, που είναι η μεγαλύτερη εβραϊκή οργάνωση στον κόσμο. Πρόκειται για κάτι τύπους που αν σε ρωτήσουν αν είσαι Εβραίος και απαντήσεις θετικά, δεν προχωρούν σε λεπτομέρειες, τους αρκεί να σου φορέσουν στον ώμο μία λωρίδα και να σου τοποθετήσουν στο κεφάλι ένα κουτί για καπέλο ή απλά σου δίνουν να κρατάς την παραδοσιακή επτάφωτη λυχνία, στα εβραϊκά γνωστή ως μένορα. Τότε αποτελείς μέλος της εβραϊκής κοινωνίας.Η διαφορά τους με τους άλλους υπερορθόδοξους Εβραίους είναι ότι οι Χαμπάντ είναι πολύ πιο χαλαροί και πιστεύουν στον εμπλουτισμό των γνώσεων των κοσμικών Εβραίων, μια διαδικασία που θα φέρει νωρίτερα τον Μεσσία.
Μεσάνυχτα Δευτέρας και η τεράστια Συναγωγή ήταν γεμάτη από άνδρες που προσεύχονταν, που διάβαζαν εβραϊκά κείμενα ή παρακολουθούσαν στην τηλεόραση τον Ράμπι Μενάχεμ Σνέερσον, που πολλοί πιστεύουν ότι είναι ο Μεσσίας.
Λίγα τετράγωνα παρακάτω, απλωνόταν μία υπαίθρια χορευτική σκηνή, αποκλειστικά φτιαγμένη για άνδρες. Οι γυναίκες είχαν απομονωθεί στην άκρη του δρόμου και δε χόρευε καμία. Εκτός της ζώνης του γλεντιού βρισκόταν η περιοχή των εργένηδων, όπως μου την αποκάλεσε η Εβραία φίλη μου, Gedalya Gottdenger. Θύμιζε λίγο της Αδελφότητες των Πανεπιστημίων. Μεθυσμένα αγόρια που προσπαθούσαν να τραβήξουν την προσοχή των κοριτσιών. Οι ελάχιστοι πιο παθιασμένοι ίσως να σταθούν τυχεροί, αλλά η πλειοψηφία, μου είπε η φίλη μου, δεν έχει πολλές ευκαιρίες, αφού από νωρίς χωρίζεται από το αντίθετο φίλο στο σχολείο και τη Συναγωγή. Οι περισσότεροι κυκλοφορούν μόνοι σαν την καλαμιά στον κάμπο στα πάρκα και χαιρετούν
«άλλους Εβραίους που έχουν έρθει από κάθε γωνιά του πλανήτη για την περίσταση.» μας είπε ένας Τζαμαϊκανός Εβραίος. Μάλιστα μας είπε ότι έπιασε το μάτι του και ερωτικές περιπτύξεις μεταξύ ανθρώπων του ιδίου φύλου αλλά εγώ και η φίλη δεν είδαμε κάτι τέτοιο. «Δεν ξέρω εάν φταίει το ποτό αλλά με εκπλήσσει πόσοι γκέι Εβραίοι βρίσκονται εδώ» τόνισε ο Ισαάκ Ντέηβιντσον.
Αυτή η εποχή δε γιορτάζεται μόνο από τους Εβραίους του Μπρούκλιν. Υπάρχουν και κάποιοι Ισραηλινοί, όπως η Λώρα Γουίνκλερβ, που σχεδιάζουν να ταξιδέψουν στις ΗΠΑ, την περίοδο του «Σιχμάτ». Έφθασε στις ΗΠΑ τον Αύγουστο, γύρισε τη χώρα για λίγες εβδομάδες με την οικογένειά της και το ταξίδι ολοκληρώθηκε με τους εβραϊκούς εορτασμούς στο Μπρούκλιν.
Είναι πολύ φυσικό οι Ισραηλινοί στο Μπρούκλιν να νιώθουν σα στο σπίτι τους. Η εορταστική ατμόσφαιρα μου θύμισε το ταξίδι μου στην Ιερουσαλήμ. Παντού βλέπεις επιγραφές στα εβραϊκα. Όλες οι πινακίδες στους δρόμους και στα καταστήματα είναι γραμμένες στα εβραϊκά, παντού κυκλοφορούσαν παιδιά που έσπρωχναν το ένα το άλλο μέσα στα τυροπιτάδικα, κυριαρχούσε η αίσθηση της συλλογικότητας και του κοινού θρησκευτικού αισθήματος, που με έκανε να νιώθω, παρότι ξένος, δικός τους άνθρωπος.
Συνάντησα τη Λόρα Γουίνκερβ σε μία μικρή συναγωγή στην οποία πηγαίνει ένα παρακλάδι της Χαμπάντ, οι ακόμη πιο προοδευτικοί Σέβρα Αχαβάς. Τα περίπτερά τους είχαν στηθεί στην πίσω αυλή, η οποία ήταν ασφυκτικά γεμάτη από μεθυσμένο κόσμο, άνδρες και γυναίκες. ΄Επαιζαν μουσική με ντραμς και ακουστική κιθάρα κάτω από τον καθαρό ουρανό εκείνης της ψυχρής νύχτας του φθινοπώρου.
Εάν το Μπρούκλιν είχε μεταμορφωθεί σε Ισραήλ, το σκηνικό σε αυτή τη συναγωγή θύμιζε πάρτυ σε κιμπούτς. «Νομίζω ότι καλά κάνουν και χωρίζουν τις γυναίκες από τους άνδρες, αλλά μερικοί προτιμούν την οικογενειακή ατμόσφαιρα» μου είπε η Λόρα.
Ο ραβίνος της Συναγωγής μου εξήγησε λίγο την τελετή. «Στην πραγματικότητα έπαιρναν νερό, αλλά η τελετή του νερού συμβολίζει την ισότητα μεταξύ των Εβραίων. Ότι κάθε Εβραίος, από τον πιο απλό μέχρι τον πιο μορφωμένο έχει δικαίωμα να συμμετάσχει στο Σιχμάτ Τορά. Είμαστε όλοι ίσοι, αδέλφια όπως ο Χοντρός και ο Λιγνός, διαφορετικοί αλλά τόσο ίδιοι. Είμαστε πολίτες του κόσμου.».
«Όποιος δεν έχει γευτεί τη χαρά του Σιχμάτ Τορά δεν έχει ζήσει την πραγματική χαρά», πρόσθεσε, κλέβοντας μία διάσημη φράση από την εβραϊκή λογοτεχνία. Στις 3 το πρωί επέστρεψα στους λόφους του Μπρούκλιν όπου και η γιορτή συνεχιζόταν. Εκατοντάδες άνδρες χόρευαν σε κύκλους με τη μουσική μπάντα του Γιούντι Σιμόν, ενός ντράμερ που παίζει εβραΪκή παραδοσιακή μουσική με πιο σύγχρονα στοιχεία.
Photo by Marisha Camp
Μέσα στο πλήθος διέκρινες σηκωμένες χρυσαφιές σημαίες με ζωγραφισμένο πάνω τους ένα στέμμα. Τις κυμάτιζαν οι υποστηρικτές της ιδέας ότι ο ραβίνος Ρέμπε Μενάχεμ Σνέερσον είναι ο Μεσσίας που αναστήθηκε.
Εκείνη τη στιγμή, συνειδητοποίησα τις διαφωνίες που υπάρχουν μέσα στην εβραϊκή κοινότητα οι οποίες εκδηλώνονται περισσότερο κατά την διάρκεια των εορταστικών εκδηλώσεων. Κάποια μέλη της Χαμπάντ ήταν εξοργισμένα με τις σημαίες και για αντιπερισπασμό ύψωσαν τις δικές τους. Κάποιοι, μάλιστα, μου είπαν ότι, παρότι ευχαριστήθηκαν τη γιορτή, τους ενόχλησε αυτή η έντονη τάση «μεσσιανισμού». «Αυτό δεν είναι Ιουδαϊσμός, κάνουν σαν τους χριστιανούς».
Παρότι παρατηρούνται συχνά εντάσεις μεταξύ των μελών της εβραϊκής κοινωνίας, το πνεύμα αγάπης και ενότητας υπερισχύει στις γιορτές. Mία μεγάλη παράδοση του Σουκότ είναι η αναπαράσταση του Ετρόγκ (του κίτρου), του Αντάς (της μυρτιάς), του Αραβότ (της ιτιάς) και του Λουλάβ (του φοίνικα).
Σύμφωνα με την εβραΪκή θρησκεία, το κίτρο έχει και γεύση και άρωμα. Το ίδιο και στην εβραϊκή κοινωνία υπάρχουν πιστοί με γνώσεις που κάνουν και καλές πράξεις. Το Λούλαβ, ο φοίνικας και οι καρποί του έχουν γεύση αλλά δεν έχουν άρωμα όπως μερικοί Εβραίοι που ναι μεν γνωρίζουν κατά γράμμα του κανόνες του Ιουδαϊσμού, γνωστούς ως Τορά, αλλά δεν τους εφαρμόζουν… Ο Θεός είπε «να είναι όλοι ενωμένοι σε μία δέσμη και να εξιλεώνει ο ένας τον άλλον.»
Ο πλουραλισμός συνήθως είναι παραγωγικός αλλά οι μεγάλοι διαχωρισμοί μέσα στην εβραϊκή θρησκεία δημιουργούν αρκετά προβλήματα.Κυκλοφορούν, μάλιστα, φήμες ότι στο παρελθόν έχουν γίνει επεισόδια και ότι πέρυσι δέχθηκε επίθεση ο διοργανωτής των εορτασμών του Σιχματ Τορά, στο Μπρούκλιν.
Πάντως την Κυριακή το βράδυ που βρέθηκα εκεί, δεν παρατήρησα καμία ένταση. Οι σημαίες από τις διαφορετικές αιρέσεις που υψώνονταν ανταγωνιστικά φαίνεται να συνυπήρχαν αρμονικά. Το μοναδικό στοιχείο εχθρότητας που παρατήρησα ήταν όταν μία φωτογράφος μάλωσε με μία ομάδα εφήβων, όταν άρχισε να βγάζει κοντινές φωτογραφίες από την περιοχή των ανδρών.
Ένας άνδρας με μπουκλωτές φαβορίτες, (τις οποίες δε βλέπες στους Εβραίους της Χαμπάντ) βρέθηκε μέσα στο πλήθος και, κουνώντας τις φαβορίτες του, φώναξε «Το είδες; Μόνο άνδρες!» και έφτυσε τη Μαρίσα. Ένας ξένος που είδε τι συνέβη προσπάθησε να τον ηρεμήσει λεγοντάς του ότι στο Μπρούκλιν επιτρέπεται να έρχονται και γυναίκες. Μάλιστα, ζήτησε συγγνώμη από τη Μαρίσα, λέγοντας ότι ο άλλος κύριος ήταν μεθυσμένος και κούνησε το χέρι του θέλοντας να μας πει ότι ήταν τρελός.
Ήταν πέντε το πρωί αλλά ο κόσμος στο Μπρούκλιν αυξανόταν συνέχεια. Οι γυναίκες που παρακολουθούσαν τις μπάντες που έπαιζαν μουσική, έσπρωχναν τα προστατευτικά κάγκελα όπως κάνουν οι θεατές στις παρελάσεις. Η απόσταση που χώριζε τις γυναίκες από τους άνδρες, με το χρόνο γινόταν όλο και πιο μικρή. Κατά διαστήματα η τοπική εβραϊκή αστυνομία επενέβαινε για να σιγουρευτεί ότι οι άνδρες δε θα αναμειγνύονταν με τις γυναίκες.
Μπορεί μέσα στην εβραϊκή θρησκεία να υπάρχουν πολλές αιρέσεις και διαφορές, αλλά το Σιχμάτ Τορά αποτελεί τη μοναδική ευκαιρία για να έρθουν κοντά όλοι οι Εβραίοι. Μπορεί τα μέλη της Χαμπάντ να προσπαθούν να επιβάλουν στους κοσμικούς ένα πιο θεοσεβούμενο τρόπο ζωής, αλλά αυτό που παρατηρείται στο Μπρούκλιν είναι ακριβώς το αντίθετο. Οι πιο ορθόδοξοι Εβραίοι ανακαλύπτουν το σύγχρονο τρόπο ζωής. Τους βλέπεις να κυκλοφορούν με ποδήλατα, να πίνουν στα μπαρ, ακόμη και να φτιάχνουν τα δικά τους μπλογκς. Ποιο θα είναι το επόμενο βήμα τους; Ίσως να οργανώσουν ένα μεικτό πάρτυ, για άνδρες και γυναίκες.
