Hoe een voetballer van Fortuna een wereldberoemde kunstenaar werd

In de studio van Joos van Barneveld (37) liggen de spuitbussen, kwasten en stiften ongeordend op zijn werktafel. Tegen de muur staat een groot doek met een van zijn kunstwerken erop, en er hangen meerdere door hem ontworpen shirts van Fortuna Sittard. Zijn kat ligt rustig te slapen, en als ik binnen kom lopen blijft hij daar onverstoord mee doorgaan.

Van Barneveld begon met kunst maken toen hij nog voetballer was. Hij speelde in jeugdelftallen van Oranje en was een veelbelovend talent bij Fortuna Sittard, en niemand bij de club wist dat hij ondertussen regelmatig ’s nachts op straat graffiti ging spuiten. Door blessures kwam er vroeg een einde aan zijn carrière. Zijn kunst is daarentegen over de hele wereld terug te vinden: voor opdrachten vliegt hij regelmatig naar plekken als Sydney, Rio de Janeiro en Dubai.

Zijn kunst hangt momenteel bij tentoonstellingen in Miami en Dortmund, en meer dan 180.000 mensen volgen hem op Instagram. In de kunstenaarswereld staat hij bekend als Does. Hij komt op zijn account niet herkenbaar in beeld en ook voor dit interview wil hij liever niet met zijn gezicht op de foto. Ik zocht Does op in zijn studio in Geleen en sprak met hem over zijn nieuwe leven, gepakt worden door de politie en werken in de Braziliaanse favela.

VICE Sports: Ha Does, waarom wil je niet herkenbaar op de foto?
Does: Ik wil graag mijn werk laten zien, en niet per se de persoon die erachter zit. Door mijn achtergrond in de voetballerij is het natuurlijk lastiger om het compleet gescheiden te houden. De voetballer Joos van Barneveld voelt ook een beetje als een vorig leven. Tijdens mijn carrière was alles heel erg gestructureerd, en ik wilde meer mezelf zijn. Ik was op zoek naar een soort bevrijding. Does is voor mij als een sprookje, een tweede persoon in mijn leven.

Wanneer begon je te voelen dat je passie ook bij kunst en tekenen ligt?
Ik weet nog goed dat ik in de jeugd bij Fortuna in de bus naar wedstrijden altijd naar buiten keek naar tags en andere tekeningen. Ik werd heel erg aangetrokken door graffiti op straat. Ik ben toen op een gegeven moment in de anonimiteit begonnen, dat voelde zo goed. Naast twee goede vrienden wist niemand dat ik hier door de buurt liep om mijn tag te zetten.

Hoe was het om die eerste keer naar buiten te gaan en iets te zetten?
Superspannend natuurlijk. Ik was een jaar of veertien en ging overdag met mijn spuitbussen naar een elektriciteitshuisje in een park. Die twee vrienden stonden op de uitkijk, de operatie was al lang van tevoren gepland. Ik kan me nog goed herinneren hoe het voelde toen ik klaar was: wow, ik heb mijn eerste werk gezet. Dat soort momenten vergeet ik nooit meer. In die tijd kwam ik ook bij de jeugdteams van het Nederlands elftal. Ik begon toen wel echt te merken dat ik twee dingen heel interessant vond: voetballen en het anonieme graffiti zetten.

Ben je ook weleens gepakt door de politie?
Ja, ik was een keer met mijn vriendin en een goede vriend van me aan het schilderen op een muur langs het spoor. Er kwam een auto aan en dat bleek de politie te zijn. We zijn over een muurtje gesprongen en ik wilde zo snel mogelijk wegsprinten. Ik zag mijn vriendin alleen in de bosjes duiken, ze versteende op de een of andere manier en bleef in die struiken liggen. Ze kwam ons niet achterna. Toen is een vriend op de scooter gaan kijken wat er precies aan de hand was, en zag hij mijn vriendin in het politiebusje zitten. Ik kon het niet maken tegenover haar om er zelf mee weg te komen. Diezelfde avond ben ik naar het politiebureau gegaan, waar ik toen een nachtje heb moeten blijven.

Wat vond Fortuna Sittard daarvan?
Bij de club wisten ze in die tijd helemaal niks van mijn tweede leven. Ik speelde destijds gewoon met Fortuna in de Eredivisie, dus ik heb de politie gesmeekt of ze het niet naar buiten wilden brengen. Ik ben ze zo dankbaar dat ze dat toen stil hebben gehouden. Ik kreeg wel een boete, die ik kon afbetalen met geld dat ik kreeg voor de reiskosten van de KNVB. Mijn vriendin en die vriend hadden dat geld niet, dus zij moesten kauwgom krabben. Dat vond ik vrij lullig.

Hoe voelde het voor jou dat je door blessures al zo vroeg moest stoppen?
Toen ik jong was ging het voetballen eigenlijk altijd helemaal vanzelf. Ik hoefde er bijna geen moeite voor te doen en het liep allemaal lekker. Maar door een zware knieblessures ben ik in een diep gat terechtgekomen. Ik vroeg mezelf af: waarom loopt het nu allemaal niet meer zo goed? Ik leefde in die tijd echt in een tweestrijd en wilde nog steeds dat niemand wist wat ik allemaal rondom graffiti deed.

Mijn vrouw heeft me er toen van overtuigd om te gaan doen waar ik echt energie van kreeg. Langzamerhand ging ik vanuit het illegale steeds meer tekenen en doekjes schilderen. Fortuna degradeerde ondertussen, dus toen ik weer kon spelen was dat in de Eerste Divisie. Toen raakte ik weer geblesseerd en moest ik opnieuw een jaar revalideren. Het ging eigenlijk al langzaam bergafwaarts. Mijn carrière ging uiteindelijk als een nachtkaars uit bij FC Eindhoven. Ik heb het blijkbaar nog niet helemaal afgesloten, want ik droom nog regelmatig over voetbal.

Wat droom je dan?
Ik droom vaak over situaties die ik vroeger heel vervelend zou vinden. De ene keer ben ik mijn schoenen vergeten in de kleedkamer en de andere keer zit ik op de bank terwijl de rest lekker aan het voetballen is. Ik werk er ook aan met een coach, die helpt me al tien jaar om het oude zeer om te zetten in positieve energie.

Als beginnend kunstenaar lijkt het me pittig om rond te komen. Voelde het als een gok om vol voor de kunst te gaan?
Mijn voetbalcarrière vloeide eigenlijk vrij natuurlijk over naar het kunstenaarsleven. Via oud-Fortunees Mark Burke ben ik nog tweeënhalf jaar parttime scout geweest voor de jeugdopleiding van Aston Villa. Dat zorgde voor wat meer zekerheid en daarnaast was ik dan bezig met mijn eigen bedrijf. Ik merkte wel al snel dat zelf voetballen voor mij veel interessanter is dan scouten. Van de tien jeugdwedstrijden zijn er negen toch vrij saai. Terwijl ik dan in de auto stad en land afreed, dacht ik vaak: o man, was ik nu maar in mijn studio.

Inmiddels staan je kunstwerken op gebouwen en tentoonstellingen over de hele wereld. Wat is de vetste plek waar je ooit iets hebt gemaakt?
Het gaat mij eigenlijk niet per se om de plek. Meer om de mensen die ik leer kennen en die me dan meenemen door hun stad. Ik kom daardoor op plaatsen waar ik als toerist nooit zou komen. Een jongen uit Rio de Janeiro heeft me een keer meegenomen door de favela waar hij woonde. Boven in die favela heb ik een aantal werken mogen zetten, die waarschijnlijk nu nog steeds te zien zijn. Door die trips met lokale jongens kom ik ook weleens op plekken waar ik niet nog een keer wil komen.

Zoals?
Helemaal in het topje van die favela was een gat tussen de rotsen. Die jongen waarmee ik was, gaf al meteen aan dat ik daar maar beter niet in die kuil kon kijken. Er vlogen ook allemaal roofvogels rond. “Die vliegen hier om restjes te zoeken,” vertelde hij. Er werden daar regelmatig mensen geliquideerd. In de lantaarnpalen kon je de kogelgaten nog zien zitten, dat was vrij luguber om te zien. Ecuador is misschien ook nog wel een goed voorbeeld.

Wat heb je daar meegemaakt?
Ik vloog toen vanuit Dubai, waar ik in een superluxe hotel zat, direct naar Quito in Ecuador. Het contrast was zo groot: ik belandde er in een hotel ergens in een getto. Dat hotel was zo ranzig man. Na twee dagen vroeg ik aan die mensen van het hotel of ze mijn lakens konden vervangen. Toen twee vrouwen daarmee bezig waren, zag ik echt zo’n uitgedroogde bloedplek op mijn matras zitten. Daar had ik toen al twee dagen op geslapen. In diezelfde trip mocht ik ook een keer niet mijn hotel uit omdat er een steekpartij was voor de deur. Dat soort dingen zijn heftig, maar het zijn wel de verhalen die ik nooit meer vergeet.

Als je voor een klus in het buitenland bent, ga je dan ook weleens stiekem op pad om wat te zetten?
Als ik extra tijd heb, komt dat nog weleens voor. Ik probeer dat dan op een toffe locatie te doen. In China was het bijvoorbeeld een keer op een oude school uit de communistische tijd. Dat doe ik dan vaak met lokale jongens, want in dat soort landen wil ik natuurlijk niet gepakt worden. Het is vaak iets kleins en simpels, maar ergens stiekem naar binnen sluipen geeft me een beetje het gevoel van vroeger.

Waarom heb je daar bijna nooit tijd voor?
Ik heb nu twee kinderen en probeer dan maar maximaal zes dagen in het buitenland te blijven. Zelfs als de klus in Australië is, ben ik er maar heel kort. Dan stap ik het vliegtuig uit en knal ik er vol op, om maar eens in voetbaltermen te spreken.

Scherp vanaf de eerste minuut.
Haha, ja precies.

Ik zag dat je ook voor het vijftigjarig bestaan van Fortuna het jubileumshirt hebt ontworpen.
Fortuna stond eigenlijk altijd bovenaan mijn lijstje van potentiële partijen om mee samen te werken. Toen ze nog in de Eerste Divisie speelden, heb ik een gesprek met eigenaar Isitan Gün gehad over het ontwerpen van een shirt. Op het moment dat ik aan het project begon, had ik nooit kunnen dromen dat ze zouden promoveren. Het was bijzonder dat ze er dit seizoen in hebben gespeeld tegen Ajax.

Zo kwamen de twee werelden die je normaal gescheiden houdt, toch ineens samen.
Ja, precies. Ik stond als vijfjarig jongetje al op de tribune van de Baandert en had zelf alle shirtjes van Fortuna. Ik vond het meest bijzondere om mijn eigen shirt voor het eerst in mijn handen te hebben. Het traject om het shirt te ontwerpen heb ik erg intens beleefd en uitgedacht in mijn hoofd. Ik heb ook nog een seizoenkaart, maar doordat ik zoveel in het buitenland zit, heb ik nog geen tijd gehad om hem op te halen. Dat gaat er dit seizoen nog wel van komen. Ik heb een kaart achter de goal tussen de fanatieke supporters. Dat vind ik nog altijd het mooiste.

Ben je nu gelukkiger dan als voetballer?
Voetbal heeft me gevormd, maar ik denk dat nu het individuele veel beter bij me past. Ik werk nu ook met een aantal mensen samen, maar dat is anders dan dat je constant in een kleedkamer zit met 24 man. Het blijven gewoon twee werelden. Ik voel me nu eigenlijk Joos 2.0. Ik werk er hard voor en kan er inmiddels goed van rondkomen. Wat het oplevert vind ik ook niet zo belangrijk. Iets achterlaten in deze wereld is voor mij veel belangrijker.

Waar komt het gevoel vandaan dat je altijd iets achter wil laten?
Dat is een goede vraag. Via Instagram kreeg ik laatst nog een foto doorgestuurd van iemand die een van mijn werken pal naast zijn kantoor had gevonden. Daar word ik dan heel gelukkig van. Dat ik mensen kan bereiken en gelukkig kan maken met kleur en positiviteit. Het blijft kicken dat ik wereldwijd werken heb gezet. Ik kan zo laten zien dat ik niet heb stilgezeten in het leven. Het klinkt misschien een beetje gek, maar ook voor mezelf wil ik laten zien dat ik besta.