Angst voor de Taliban weerhield Afghanen ervan om te gaan stemmen

Het is verkiezingsdag. De automobilisten zijn thuis gebleven, vanwege dreiging van de Taliban.

“De Taliban zeiden dat we vermoord zouden worden of onze vingers afgesneden zouden worden,” zegt Rahmatullah, een 19-jarige uit Meydan Sjahr. In de verte klinkt een machinegeweer. Volgens voorlopige cijfers hebben er 2,5 miljoen van 9,6 miljoen geregistreerde kiezers gestemd.

Maar het waren niet alleen de Taliban die deze presidentsverkiezingen van Afghanistan hebben gehinderd. Veel mensen hebben niet gestemd omdat er de vorige keren zoveel fraude was.

Door de historisch lage opkomst is de toekomst van de regering onzeker, maar weinig mensen zijn echt verrast door deze onrust. Nog maar minder dan een maand geleden werd verwacht dat de verkiezing helemaal niet zou plaatsvinden, omdat er na maandenlange onderhandelingen in Qatar mogelijk een voorlopig vredesakkoord tussen vertegenwoordigers van de VS en de Taliban zou worden ondertekend.

De Taliban en veel van de politieke tegenstanders van de huidige president Ashraf Ghani beargumenteerden dat de leider die gekozen zou worden voordat het vredesakkoord zou worden getekend, niet bevoegd zou zijn om in de nieuwe politieke omstandigheden te regeren. Maar alles veranderde toen Trump abrupt de gesprekken met de Taliban annuleerde. Daardoor konden de presidentskandidaten en diplomaten zich opnieuw op de verkiezingen concentreren.

Er heerste veel scepsis, niet alleen onder de kandidaten maar ook onder de kiezers. Zelfs de 72.000 man aan beveiligingspersoneel dat de regering afgelopen zaterdag inzette, was niet genoeg om het vertrouwen van de kiezers te winnen.

In Kabul en in de meeste provinciale hoofdsteden werden de Afghaanse veiligheidstroepen geprezen omdat ze de kiezers en verkiezingsmedewerkers veilig hadden gehouden. Ongeveer twintig tot dertig beveiligers werden gedood en veertig raakten gewond, ongeveer tien burgers werden gedood en zeventig tot honderdvijftig raakten gewond. Het was, kortom, een dag als alle andere in de afgelopen jaren.

Maar in Meydan Sjahr, op slechts een uur rijden van Kabul, was het een heel ander verhaal.

Het belangrijkste stembureau van de stad bevond zich op het terrein van de provinciegouverneur. Aan het einde van de ochtend waren er meer Taliban-raketten te horen dan er stemmers waren. Tegen de tijd dat de tiende of twaalfde raket was ingeslagen, krompen de medewerkers van de onafhankelijke verkiezingscommissie al niet meer ineen. Alleen als er een raket direct boven hen de lucht doorkruiste, zochten ze nog dekking.

Op minder dan 800 meter afstand van het centrum was een ander stembureau, in de Awal Baba-school. Daar hadden tegen het einde van de ochtend minder dan twintig mensen gestemd. Er was toen al een niet-ontplofte geïmproviseerde bom op het schoolplein gevonden en weggehaald.

Voor Ehasanullah, manager van het stembureau, was het de tweede keer dat hij aan een presidentsverkiezing meewerkte. De eerste keer was in 2014. Het verschil met deze keer was volgens hem tweeledig: “De procedure is beter, maar er zijn geen mensen aanwezig vanwege alle beveiliging.”

De medewerkers van het stembureau in de school hadden vrijwel niets te doen. Een van hen doodde de tijd op Youtube. Hij keek filmpjes op een van de duizenden draagbare biometrische apparaten die waren verspreid om stembusfraude tegen te gaan. Anderen zaten maar wat voor zich uit te staren, alsof ze zich niet bewust waren van de kakofonie van geweerschoten en explosies die steeds dichterbij kwamen. “Luister naar het gevecht,” zegt Ehasanullah. “De mensen blijven thuis.”

Sayed Yakubshud is tweemaal zo oud als de meeste stembureaumedewerkers. Hij is een voorstander van Gulbuddin Hekmatyar, de leider van Hezb-i Islami, de beruchte militie die een politieke partij is geworden. Bij een bijeenkomst voorafgaand aan de verkiezingen dreigde Hekmatyar weer geweld te gaan gebruiken, als de uitslag als frauduleus zou worden bestempeld. Yakubshud was optimistischer. “Er wordt niet gestemd, kijk maar in de doos,” zei hij. “Maar de transparantie is goed, tenminste in dit onderdeel van het proces.”

Uit de voorlopige cijfers blijkt dat de landelijke opkomst maar zo’n twintig procent was. In Wardak zal dat nog veel lager zijn. Bij één stembureau hadden na vijf uur slechts 20 van de 2170 kiezers die in dat bureau zouden stemmen hun stem uitgebracht. Van die 2170 kiezers waren 304 vrouwen, van wie er twee hadden gestemd. (Op 30 september heeft de onafhankelijke stemcommissie gezegd dat er tot dusverre 20.560 stemmen in Wardak waren uitbracht).

Het stemt hoopvol dat er toch mensen waren die hebben gestemd. En mensen waren ook opgelucht dat het geweld van de Taliban in het hele land gesmoord werd door de Afghaanse veiligheidstroepen. Maar de echte schade is misschien wel aangericht voordat de stembureaus openden. Slechts de dreiging van het Taliban-geweld leek al genoeg te zijn om blijvende schade aan te richten aan het democratische proces.

Toen het veiligheidspersoneel en de verkiezingswerkers gingen lunchen in de klaslokalen, explodeerde er een raket of mortier op 150 meter van de school. De verkiezingswerkers vluchtten de lokalen uit en gingen in de gang zitten, waar ze niet zouden worden geraakt door verbrijzelende ramen als er een andere raket dichterbij zou inslaan.

De soldaten vochten van achter de muur van een klein amfitheater met roze en witte bloemen erbovenop. Ze zeiden dat de Talibanstrijders slechts 200 meter verderop zaten. Sher Mohammad schoot vanuit de heup met een machinegeweer. De stortvloed van kogels reeg de bloemen uiteen, net zolang totdat de rook over de lengte van zijn loop walmde. Granaatwerpers lieten de grond ontploffen en de bomen beven. Het gefluit van een langssuizende raket deed de soldaten dekking zoeken achter het muurtje.

Terug in de school stopt Abdul Wahid om 13.00 uur ’s middags zijn stembiljet in een doorzichtige plastic doos, waar het naast drie andere stembiljetten belandt. Hij is de eerste stemmer in een halfuur tijd. “We stemmen voor de toekomst van Afghanistan,” zegt hij. “Ook al weten we niet zeker of het proces transparant zal zijn, willen we toch proberen om op de persoon te stemmen die we willen hebben.”

Het gevecht buiten is duidelijk hoorbaar. Wahid zegt dat hij zich zorgen maakte over de dreigingen van de Taliban, maar niet voldoende om hem ervan te weerhouden zijn stem uit te brengen – in tegenstelling tot de overgrote meerderheid van de kiezers. “We zijn aan deze omstandigheden gewend,” zegt hij. “Ik word er niet bang van.”