​Wat vinden transgenders eigenlijk van genderneutrale toiletten?

Voor veel mensen is de wc een plek om even wat lichamelijk restmateriaal te dumpen, maar de laatste tijd heeft het kleinste kamertje ook een nieuwe connotatie gekregen: het is de frontlinie in de strijd tegen genderdiscriminatie geworden. Zo was er een hoop commotie in de Verenigde Staten over transgenders en hun toiletbezoek, en begonnen Amsterdamse ambtenaren verschrikkelijk te briesen toen er onlangs een voorstel werd ingediend voor genderneutrale wc's op het stadhuis. In Utrecht werd in juli al een motie aangenomen om in het stadhuis genderneutrale toiletten te installeren. Een belangrijke motivatie hiervoor was dat transgenders volgens initiatiefnemer D66 moeite hebben met openbare toiletten.

Volgens mij hebben de meeste mensen thuis ook een genderneutraal toilet, en zullen zij zich wellicht niet heel erg druk maken over deze kwestie – maar toch zijn er felle tegenstanders die er niet aan moeten denken om in dezelfde ruimte te pissen als iemand van het andere geslacht. Ik vroeg me af hoe de mensen waar dit soort initiatieven voor bedoeld zijn er eigenlijk zelf over denken, en vroeg een paar transmensen wat zij van genderneutrale toiletten vinden.

VICE: Hoi, wat vind jij van genderneutrale toiletten?
Robin: Ik vind het ontzettend nodig. Voor mij is de vraag niet: waarom hebben we genderneutrale toiletten nodig, maar: waarom niet?

En waarom vind jij het nodig dan?
Er is een groep in de bevolking die behoefte heeft aan een genderneutraal toilet, en in principe is het hele idee van aparte toiletten ook een overblijfsel van een Victoriaans verleden. Het is belangrijk dat iedereen zich veilig voelt op een plek waar je toch wel kwetsbaar bent.

Vind je dat alle toiletten genderneutraal moeten zijn, of moet het een extra optie zijn naast de reguliere mannen- en vrouwentoiletten?
Het is belangrijk dat je kunt kiezen, dus wat mij betreft moet het een extra optie worden. Misschien moet het ook niet direct naast het mannen- of vrouwentoilet komen, maar op een andere plek. Ik kan me best voorstellen dat sommige vrouwen zich niet comfortabel voelen in een genderneutraal toilet, als ze bijvoorbeeld het slachtoffer zijn geworden van seksueel geweld of iets in die trant. Er zijn misschien ook wel mannen die dit soort gevoelens hebben, dat moet wel gerespecteerd worden. Bovendien is er ook een grote discussie gaande onder transgenders zelf.

Hoe doe jij dat nu eigenlijk?
Ik ga naar het mannentoilet.

Heb je ooit rare reacties gehad?
Tegenwoordig niet meer. Ik heb ook een baard, dus het levert nu nooit meer problemen op. Aan het begin van mijn transitie gebeurde dat nog wel eens. Ik had op een gegeven moment besloten dat ik naar het mannentoilet wilde, omdat ik me ongemakkelijk voelde op het vrouwentoilet. Ik kwam toen een docent tegen op het mannentoilet, wat tot een gênante situatie leidde. Hij wist namelijk nog nergens van af en vroeg: "Wat doe jij hier?" Daarna moest ik op mijn studie ook uit de kast komen als trans. Waarom denk je dat het toilet zo'n issue is geworden in de strijd tegen genderdiscriminatie?
Ik denk dat het genderneutrale toilet een beetje symbool staat voor de transgenderrechten, net zoals het homohuwelijk symbool staat voor homorechten. Het is iets concreets waarover we kunnen debatteren, maar het staat voor een grotere discussie. Het is ook een makkelijke manier om uit te leggen hoe iemand zich niet thuis kan voelen in bestaande hokjes. Maar onder transgenders zelf heerst er ook veel discussie. Veel transseksuelen hebben juist moeite met genderneutrale toiletten, omdat ze hebben moeten vechten voor hun 'gender' – en dat willen ze dan ook wel uiten, onder andere door naar een bepaalde wc te gaan.

VICE: Ha Nathan, wat vind jij van genderneutrale toiletten?
Nathan: Het hangt er een beetje vanaf. Hebben we het over een toilet dat alle andere toiletten vervangt, een extra optie, of een toilet waar alle transgenders heen worden gestuurd? Heel veel transgenders zijn namelijk bang dat ze naar de genderneutrale toiletten worden gestuurd.

Hoe vind jij dat dit ingezet zou moeten worden dan?
Het moet een extra optie worden. Ook als je het praktisch bekijkt; mannentoiletten zijn vaak minder schoon, en dat is niet heel hygiënisch voor een vrouw als ze moet zitten.

Welk toilet gebruik je nu?
Het mannentoilet.

En als er een genderneutraal toilet beschikbaar zou zijn, naar welke zou je dan gaan?
Ik denk het genderneutrale toilet, of gewoon de wc waar geen rij voor staat. Ik kijk gewoon per situatie waar ik me goed bij voel.

Hoe deed je dat voordat je uit de kast kwam als transgender?
Toen ging ik nog naar het vrouwentoilet, en dan werd ik soms weggestuurd. Ik zag er toen al heel androgyn uit namelijk, maar ik durfde niet naar het mannentoilet te gaan.

Waarom denk je dat het toilet zo'n symbool is geworden in de strijd voor transgenderrechten?
Ik denk dat het een duidelijk voorbeeld is van hoe verkeerd we over gender denken. Er is zo'n sterke scheiding op basis van sekse, zelfs de plek waar je plast moet toegewezen zijn aan een sekse. Uiteindelijk heb je toch je eigen hokje, dus wat is het probleem? Als mensen zeggen bang te zijn voor aanranding, moeten we het probleem van aanrandingen aanpakken, en dit niet oplossen door zo'n sterke genderscheiding in te voeren.

VICE: Wat vind jij van genderneutrale toiletten?
Sunniva: Ik vind het geen goed idee. Ik wil mijn toilet niet delen met mannen, want die vind ik over het algemeen beesten als het aankomt op openbare toiletten. Ik heb geen zin om op een wc-bril te zitten die onder de urine zit. Oké, maar vind je het niet bijdragen aan gendergelijkheid?
Nee, het is toch gek dat gendergelijkheid opeens een rol moet gaan spelen op de wc? Ik vind dat idioot, het komt puur doordat er de laatste tijd veel gezeik is in de media rondom transgenders. Andere mensen gaan opeens voor ons bepalen wat goed voor ons is. Zeg je daarmee dat beleidsmakers dus niet goed nadenken over wat transgenders willen?
Ja. Ik ben een vrouw, en wil dus naar het vrouwentoilet. Waarom bepalen zij opeens dat ik – omdat ik dus niet als vrouw geboren ben – naar het genderneutrale toilet moet? Wie zijn zij om dat voor mij te bepalen? Ik word in feite gewoon gediscrimineerd, omdat ik als vrouw niet meer het recht heb om op het vrouwentoilet te plassen. Overkomt dit je nu al veel?
Nou, mensen hebben bij mij niet door dat ik transgender ben, dus ik heb er zelf niet mee te maken in de praktijk. Maar het voelt wel zo. Gelukkig is de discussie hier niet zo idioot als in de Verenigde Staten. Vind je wel dat er genderneutrale wc's moeten komen als extra optie?
Ja, als mensen zich daar prettig bij voelen dan wel. Zolang de keuze er maar is, dan is iedereen blij.

Waarom denk je dat het toilet de frontlinie van de strijd tegen genderdiscriminatie is geworden?
Omdat mensen iets zoeken om over te zeiken. Het is een soort sensatiezucht geworden om alles wat 'anders' is te bespreken. Dus het is geen goed debat dat we nu voeren. Hoe komt dat?
De oplossing ligt niet in het bedenken van een toiletconcept, maar in een mentaliteitsverandering. Transgenders willen niet anders behandeld worden. Ik denk dat niet-transgenders niet goed luisteren en de verkeerde signalen opvangen. Ik ben een vrouw en wil dus ook graag als vrouw behandeld worden, dat moet heel duidelijk zijn.

VICE: Hoe sta jij tegenover genderneutrale toiletten?
Dence: Ik denk dat dit in de praktijk niet gaat werken. Mannen en vrouwen in één toilet zie ik niet zo voor me – hoe ga je urinoirs en vrouwentoiletten combineren? Ik denk niet dat vrouwen het fijn vinden om allemaal mannen met een piemel in hun hand te zien. Het idee erachter is misschien mooi, maar nee, ik denk niet dat het potentie heeft. Denk je dat dit zal bijdragen aan gendergelijkheid?
Nee, als iemand zich vrouw voelt moet diegene naar het vrouwentoilet kunnen. Ik kan me voorstellen dat als een transvrouw er heel mannelijk uitziet – omdat ze heel laat met hormonen is gestart bijvoorbeeld – dat dit dan een uitkomst is. Maar verder denk ik niet dat transvrouwen problemen zullen ervaren als ze naar het vrouwentoilet gaan. Bovendien horen mensen maar te accepteren dat als iemand zich vrouw voelt, diegene ook naar het vrouwentoilet wil. Als iemand daar moeilijk over doet moet je als transgender voor jezelf opkomen. Dus jij zou niet naar een genderneutraal toilet gaan als die optie er is?
Nee, ik heb niet vijf jaar lang hormonen geslikt en therapie gevolgd om vervolgens naar een genderneutraal toilet te gaan. Ik voel me niet genderneutraal, ik voel me vrouwelijk.

Waarom denk je dat de wc zo'n belangrijke rol is gaan spelen in de discussie over gendergelijkheid?
Ik denk dat het gewoon een rage is geworden, nadat er een hele discussie was in de Verenigde Staten is het naar Nederland overgewaaid. Het is goed dat er de laatste tijd veel aandacht is voor transgenders in de media, maar ik vind dit niet per se een heel belangrijk issue.

VICE: Hey Goran, wat vind je van genderneutrale toiletten?
Goran: Ik denk dat het er al een tijd aan zit te komen. De discussie over dit onderwerp is vooral in de VS totaal ontspoord, maar goed, daar worden dingen wel vaker opgeblazen. Het is erg overdreven allemaal; ik bedoel, mensen delen hun toilet thuis toch ook met meerdere genders?

Ja, zou dat in de publieke ruimte ook zo moeten zijn?
Ik denk dat het feit dat we toiletten überhaupt al scheiden iets is waar we over na moeten denken. Want pragmatisch gezien doen we toch allemaal hetzelfde in het toilet? Wat is precies het doel van aparte toiletten? Als genderneutrale toiletten een groep mensen in de samenleving helpen om zich comfortabeler te voelen, moeten we er snel mee beginnen. We zijn er zelfs al te laat mee.

Sommige vrouwen geven aan dat ze zich niet comfortabel voelen met mannen in een toilet.
Ik zou ze willen vragen hoe ze dat dan thuis doen. Zelfs als ze niet met mannen samenwonen heb je toch ook wel eens mannen op visite? In de Verenigde Staten hoor je dat mensen bang zijn voor verkrachters of perverselingen. Ik denk dat mensen die dit argument inzetten een ander probleem hebben, dat los staat van de genderdiscussie.

Moet het een extra optie worden, of moet er sowieso gewoon een einde worden gemaakt aan het idee van mannen- en vrouwentoiletten?
Laten we beginnen met op alle toiletten een bordje te hangen met "toilet" en ons niet zo druk maken over voor welke sekse de wc bedoeld is. Laatst was ik in een gebouw waar de mannentoiletten op de ene etage waren, en de vrouwentoiletten op een andere. Voor het mannentoilet stond een enorme rij, terwijl die andere vrij was. Ik dacht: wat een onzin zeg. Tegen de tijd dat ik klaar was stonden ze nog steeds in de rij. Waar maken we ons zo druk om? Heb jij ooit rare reacties gehad?
In het nachtleven ga ik meestal naar het toilet dat het minst druk is. In het mannentoilet word ik soms aangestaard, of mannen lopen er weer uit om te checken of het wel het mannentoilet was. Meestal zei ik dan iets in de trant van: "Ja, dit is het mannentoilet hoor."