Οι Άνθρωποι που Δεν Μπορούν να Αναγνωρίσουν Πρόσωπα

To θέμα δημοσιεύτηκε αρχικά στο Broadly.

Μερικές φορές η φίλη μου δεν θυμάται ανθρώπους στους οποίους μόλις μίλησε, γιατί «δεν φοράνε καπέλο πια». Είναι ένα αστείο για να καλύψει κάτι που οι περισσότεροι από μας μπορούν να καταλάβουν: την κοινωνική αμηχανία όταν κάποιος φωνάζει «Ε, γεια» και εσύ δεν έχεις ιδέα ποιος είναι.

Σύμφωνα με πρόσφατα στατιστικά στοιχεία, περίπου 1 στους 50 ανθρώπους δεν μπορούν νευρολογικά να αναγνωρίσουν τα πρόσωπα εκείνων που βρίσκονται γύρω τους. Η πάθηση ονομάζεται προσωπαγνωσία και, ενώ σχετικά ελάχιστα γνωρίζουμε για αυτή, τελευταία έχει ανανεωθεί το ενδιαφέρον από πλευράς ερευνητών - εκτιμάται ότι μόνο στη Βρετανία πάσχουν 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι. Όπως αυτοί που έχουν αχρωματοψία μπορεί να μην είναι σε θέση να ξεχωρίσουν το κόκκινο απ' το πράσινο, τα άτομα με προσωπαγνωσία δεν μπορούν να «συνθέσουν» πρόσωπα και μπορεί να περάσουν χρόνια χωρίς να αντιληφθούν ότι έχουν πρόβλημα.

«Αισθανόμουν πραγματικά ηλίθια όλη την ώρα» λέει η Tess, θεατρική συγγραφέας γύρω στο 30 από το Λονδίνο, η οποία πέρασε τη δεκαετία μετά τα 20 της χωρίς να έχει ιδέα ότι υπήρχε κάτι νευρολογικά διαφορετικό σ' εκείνη. «Το αποδίδω στο ότι, στο πανεπιστήμιο. ήμουν πραγματικά απασχολημένη με το πτυχίο της νομικής και ήμουν λιγάκι σε πανικό». Όταν ο αδερφός της, ο οποίος επίσης είχε πρόβλημα να αναγνωρίσει πρόσωπα, διάβασε για την προσωπαγνωσία, αντιλήφθηκε ότι ίσως ήταν «κάτι πραγματικό».

Το ίδιο συνέβη με την Caroline, 21 ετών, που ζει στο Μίσιγκαν και εργάζεται σε μανάβικο. Δυσκολεύτηκε πολύ στο σχολείο. «Είχα μεγάλο πρόβλημα να αναγνωρίζω ποιος ήταν ποιος, έτσι όταν οι δάσκαλοι μου ζητούσαν να επιστρέψω τις εργασίες στους συμμαθητές μου ρωτούσα συνεχώς "ποιος είναι αυτός;" ακόμα και στο τέλος της χρονιάς» λέει. «Επίσης είχα πρόβλημα να κάνω φίλους, εν μέρει γιατί δεν μπορούσα να καταλάβω ποιος ήταν ποιος κι έτσι είχα την τάση να επιλέγω άτομα με ενδιαφέρουσα εμφάνιση. Τα άλλα παιδιά με κορόιδευαν γιατί δεν γνώριζα ποια ήταν».

Η Tess θυμάται τότε που ήταν παιδί και δεν θυμόταν ποια ήταν η μητέρα της, όταν πήγε να την πάρει από το σχολείο. Επίσης, όταν ήταν μόνη σε ένα δωμάτιο και τρομοκρατήθηκε από ένα άγνωστο πρόσωπο που την κοιτούσε κατάματα μέσα από τον καθρέφτη, μέχρι που κατάλαβε ότι ήταν εκείνη.

Η Caroline, που είναι goth, πάντα ντυνόταν διαφορετικά μόνο και μόνο για να μπορεί με βεβαιότητα να αναγνωρίσει ποια είναι στις φωτογραφίες και τα είδωλα. Μια 25χρονη με την οποία μίλησα στη Βρετανία, η Zoe, σπανίως θυμόταν το ίδιο της το αγόρι: «Πριν καν μάθουμε ότι επρόκειτο για προσωπαγνωσία, μερικές φορές έπεφτα πάνω του στον δρόμο ή περνούσα από δίπλα του» λέει. «Μου έλεγε ένα χαμογελαστό γεια και εγώ τον κοίταγα σαν να του έλεγα "Σε ξέρω;"». Η ειρωνεία είναι ότι έχει εργαστεί με επιτυχία κάνοντας προσωπογραφίες-καρικατούρες για οκτώ χρόνια και ενώ μπορεί να αναπαράγει πρόσωπα στο χαρτί, δεν μπορεί να αναγνωρίσει τα άτομα τα οποία κοίταζε επίμονα για 45 λεπτά όταν επιστρέφουν και ζητούν να αγοράσουν το ίδιο τους το πρόσωπο.

Ακούγεται λιγάκι πιο σοβαρό από τα περιστασιακά κενά μνήμης που έχω και το προφανές πρόβλημα της φίλης μου με τα καπέλα και τον ισχυρισμό της ότι οι περισσότεροι άνθρωποι μοιάζουν «λίγο σαν τον Channing Tatum».

«Υπάρχουν δυο μορφές προσωπαγνωσίας» λέει ο Δρ Ashok Jansari, ένας από τους κορυφαίους ερευνητές στη Βρετανία και συμπεριφορικός νευροεπιστήμονας στο Πανεπιστήμιο Goldsmiths στο Λονδίνο. «Η μία είναι επίκτητη. Το άτομο που μπορούσε να αναγνωρίζει πρόσωπα δεν μπορεί πλέον λόγω τραύματος στον εγκέφαλο. Η άλλη είναι εκ γενετής». Μέχρι στιγμής, οι ερευνητές δεν έχουν καταφέρει να εντοπίσουν κάποια ανωμαλία στον εγκέφαλο στις εκ γενετής περιπτώσεις και ο Δρ Jansari, το αποδίδει σε κάποιου είδους λανθασμένη πληροφορία από τη στιγμή που το φως πέφτει στον αμφιβληστροειδή και μέχρι να μεταφερθούν τα σχετικά μηνύματα στον εγκέφαλο.

«Όταν το φως χτυπάει τον αμφιβληστροειδή στο πίσω μέρος των βολβών των ματιών σου, είναι εκατομμύρια τα νευρικά κύτταρα που μεμονωμένα "βλέπουν" μια κουκκίδα φωτός και δεν επικοινωνούν μεταξύ τους. Όλα το διαβιβάζουν αυτό στο πίσω μέρος του κεφαλιού σου, στον φλοιό και σε αυτό το σημείο, ο εγκέφαλός σου βάζει μαζί όλες τις μεμονωμένες κουκκίδες» εξηγεί ο Δρ Jansari. «Κοιτώντας στα άκρα, βρίσκοντας σχήματα - αυτό είναι η αντίληψη. Όταν έχεις το σχήμα, το επόμενο στάδιο είναι να αναγνωρίσεις τι είναι αυτό το σχήμα και να επεξεργαστείς εάν το έχεις ξαναδεί. Όπως όταν πας σ' ένα άγνωστο εστιατόριο και δεις μια καρέκλα που δεν έχεις δει ποτέ πριν, ξέρεις ότι είναι καρέκλα, γιατί έχει κοινά στοιχεία με όλες τις άλλες καρέκλες που έχεις δει και θυμάσαι».

Η αναγνώριση προσώπου έχει ένα άλλο στάδιο - μόλις αναγνωρίσεις ότι πρόκειται για πρόσωπο πρέπει να συναρμολογήσεις τα στοιχεία για να δεις ποιο πρόσωπο είναι. Σ' αυτό το σημείο είναι που χωλαίνει κάποιος με προσωπαγνωσία.

«Μπορώ να δω ότι ένα πρόσωπο είναι ελκυστικό ή όχι, ανδρικό ή γυναικείο, μπορώ να καταλάβω τα συναισθήματα στο πρόσωπο, απλά τις περισσότερες φορές δεν γνωρίζω ποιανού πρόσωπο είναι» λέει η Tess. « Όταν επικεντρώνομαι στα χαρακτηριστικά, αυτά αρχίζουν να σκορπάνε και δεν μπορώ να τα βάλω μαζί για να ξέρω πώς μοιάζει. Έτσι επικεντρώνομαι σ' ένα χαρακτηριστικό τη φορά. Και αυτό είναι πως μοιάζουν τα φρύδια του. Το σχήμα της μύτης της».

Το φάσμα της προσωπαγνωσίας περιλαμβάνει τα πάντα από μια συνηθισμένη έλλειψης αναγνώρισης μέχρι να μην είναι σε θέση κάποιος να καταλάβει τι είναι ένα πρόσωπο.

«Μερικοί άνθρωποι στο φάσμα της νόσου μπορούν να δουν κάτι που μοιάζει με πρόσωπο αλλά δεν μπορούν στην πραγματικότητα να δουν τα σχήματα σωστά, οπότε μοιάζει λίγο γκρίζο και ρευστό» λέει ο Δρ Jansari. «Είναι σπάνιο αλλά μερικοί άνθρωποι πραγματικά δεν θα ήταν σε θέση να περιγράψουν το πρόσωπο κάποιου».

Για τις τρεις γυναίκες με τις οποίες μίλησα και το 2-2,5%) των ανθρώπων που έχει αναπτυξιακή προσωπαγνωσία (η επίκτητη προσωπαγνωσία λόγω εγκεφαλικής βλάβης είναι πολύ πιο σπάνια), η έλλειψη αναγνώρισης δεν είναι τόσο εξουθενωτική σε ημερήσια βάση, όπως θα πίστευε κανείς. Όλα έχουν σχέση με το πλαίσιο.

«Χρησιμοποιώ τη μέθοδο της απαλοιφής» λέει η Zoe. «Για παράδειγμα, εάν μια ξανθιά γυναίκα αρχίσει να μου μιλά στη δουλειά και γνωρίζω μόνο τρεις ξανθές γυναίκες που εργάζονται εκεί, η μία φορά γυαλιά και η άλλη δεν θα συμπεριφερόταν τόσο φιλικά μια και δεν πολυμιλάμε κιόλας, τότε θα πρέπει να είναι εκείνη που απομένει». Συχνά μπαίνει στο τριπάκι να θυμάται τους ανθρώπους από το χτένισμά τους ή τα ρούχα τους, αλλά αυτό αλλάζει, οπότε είναι καλύτερα να εστιάζει σε πράγματα που υπόκεινται σε λιγότερες αλλαγές. «Κοιτάω το στυλ των μαλλιών, τα δόντια τους, τη φωνή, τους ιδιαιτερότητες στο ύφος τους και γενικά πράγματα, τη συμπεριφορά».

Της αρέσει να το παρομοιάζει με το παιχνίδι στα φρουτάκια. «Όταν βρίσκω κάτι που ταιριάζει, μπορώ να ακούσω τη μουσική της νίκης και τα νομίσματα να πέφτουν. Μαζεύω τα κέρδη μου και τα μετατρέπω σ'ένα μεγάλο "SAM, χαίρομαι που σε βλέπω" λες και σώζεσαι».

Το πλαίσιο είναι κάτι που οποιοσδήποτε ξεχάσει ένα πρόσωπο, το χρησιμοποιεί προκειμένου να λύσει το αίνιγμα, ωστόσο ενώ και οι τρεις γυναίκες με τις οποίες μίλησα το βρίσκουν πολύ βοηθητικό, δεν μπορείς πάντα να βασίζεσαι σ' αυτό. Πρέπει επίσης να γίνεις αυτό που η Tess αποκαλεί «μάστερ στις μαλακίες».

«Το δυσκολότερο είναι όταν οι άνθρωποι πέφτουν πάνω σου στον δρόμο» λέει. «Ειδικά εάν έχουν το μέσο ύψος, τη μέση ανατομία και δεν φοράνε τίποτα που να τους κάνει να ξεχωρίζουν. Λέω "Θεέ μου, πότε ήταν η τελευταία φορά που ειδωθήκαμε;" και εάν πουν "Ω, στο πάρτι της Sally", τότε ακούω καμπανάκι. Μπορεί να πουν κάτι για το πάρτι που να το πιάσω ή μπορεί να αναφερθούν σε κάτι για το οποίο είχαμε μιλήσει και να βοηθήσει. Εάν όχι, το επόμενο που λέω είναι "Τι κάνεις;", ενώ προσπαθώ να πω όσο λιγότερα γίνεται για τον εαυτό μου».

Λέγεται συχνά ότι οι γυναίκες έχουν την τάση να είναι καλύτερες από τους άνδρες στον στρατηγικό σχεδιασμό και να επινοούν τεχνικές ώστε να καλύπτουν τα κοινωνικά προβλήματα - για παράδειγμα, τα αγόρια έχουν 5πλάσιες πιθανότητες να διαγνωστούν με αυτισμό συγκριτικά με τα κορίτσια, ωστόσο είναι υψηλό το ποσοστό διάγνωσης του στις ενήλικες γυναίκες.

«Νομίζω ότι σ' αυτή την κοινωνία υπάρχει μια προσδοκία για τις γυναίκες, να είναι περισσότερο κοινωνικά έξυπνες, οπότε συχνά αισθάνονται την ανάγκη να κρύψουν τις δυσκολίες τους που σχετίζονται με την κοινωνική αλληλεπίδραση» λέει η Caroline. «Οι γιατροί μπορεί επίσης να μην το ψάχνουν στις γυναίκες για τον ίδιο λόγο. Όπως συμβαίνει και με τον αυτισμό, οι γυναίκες δεν διαγιγνώσκονται τόσο εύκολα όσο οι άνδρες».

Ρώτησα τον Δρ Jansari εάν είναι δυνατό οι γυναίκες να έχουν λιγότερες πιθανότητες να διαγνωστούν με προσωπαγνωσία, αλλά όπως προέκυψε απλά δεν υπάρχει αρκετή έρευνα για να υποστηρίξει κανείς κάτι τέτοιο με βεβαιότητα. Αλλά, ίσως συμβαίνει κάτι τέτοιο.

«Δεν έχω ακούσει ποτέ για διαφορές λόγω φύλου σαν κι αυτή, αλλά σε κάποιο βαθμό μπορεί να υπάρχει κάτι στο γεγονός ότι οι γυναίκες έχουν την τάση κοινωνικά να έχουν μεγαλύτερη δεξιότητα» λέει. «Φοβάμαι, όμως, ότι δεν έχω επιστημονικά στοιχεία για να στηρίξω αυτό που λέω».

Όταν είπα στην φίλη μου -εκείνη που μπερδεύει τους ανθρώπους όταν βγάζουν το καπέλο τους- αμέσως έκανε ένα τεστ για την αδυναμία αναγνώρισης προσώπων. Υπάρχουν ένα σωρό που μπορείς να βρεις online (το καλύτερο και το πιο κατανοητό είναι του Δρ Jansari) και περιλαμβάνουν ένα σωρό πρόσωπα που βρίσκονται εκτός πλαισίου.

Την έβλεπα ενώ απέτυχε να αναγνωρίσει την Όπρα Γουίνφρεϊ, τον Τζορτζ Μπους, τον Τόνι Μπλερ («νομίζω ότι τον έχω δει να φοράει καπέλο σε κάποια φάση») και τον Ρόμπερτ ντε Νίρο. Ήταν αστείο γιατί εγώ έγραφα για την προσωπαγνωσία και εκείνη ανακάλυπτε ότι ήταν το τέλειο θέμα για το άρθρο μου. «Το πρόσωπο που είδες ήταν του Πάτρικ Στιούαρτ» της είπε η ιστοσελίδα. «Είπες ότι ήταν ο Γκάνταλφ».

Αποδείχθηκε ότι είναι πολύ καλή στο να κρύβει την προσωπαγνωσία της. Και δείχνει ότι μπορεί να έχεις μια σπάνια νευρολογική πάθηση για 27 χρόνια, χωρίς καν να το συνειδητοποιείς - οπότε, εάν παρατηρείς ότι ξεχνάς συνεχώς πρόσωπα και μπερδεύεσαι όταν κάποιος αλλάζει τα μαλλιά του, κάνε αυτό το τεστ. Ποτέ δεν ξέρεις.

Περισσότερα από το VICE

Έτσι θα Πάρει Πίσω Ένας 20χρονος τη Χαμένη του Στύση

Σε Αυτό το Νησί οι Νέοι του Ιράν Είναι Ελεύθεροι

Μπήκαμε στον «Κεντρικό» και Μιλήσαμε με τα Μέλη της Θύρας 13 για την Απόφαση Κοντονή