Η Συζήτηση Είναι Δύσκολη Όταν Διαφωνείς με Έναν Νάρκισσο

Σε έναν τέλειο κόσμο, η απάντηση στο «Πώς διαφωνώ με έναν νάρκισσο;» θα ήταν «δεν διαφωνείς».

Δυστυχώς, όμως, δεν ζούμε σε αυτόν τον κόσμο. Είτε πρόκειται για σύντροφο, γονιό, αδελφό, φίλο, γείτονα, συνάδελφο ή κάποιον άγνωστο, όλοι έχουμε έναν τουλάχιστον νάρκισσο στη ζωή μας - οι περισσότεροι έχουμε πολλούς. Να πώς να χειριστείς μια σύγκρουση μαζί του.

Ας ξεκινήσουμε με τα βασικά. Ο ναρκισσισμός δεν είναι διάγνωση, είναι μοτίβο. Και είναι ένα μοτίβο που χαρακτηρίζεται από αίσθημα ανωτερότητας και μεγαλείου, αλαζονεία, έλλειψη ενσυναίσθησης, επιδίωξη επιβεβαίωσης και θαυμασμού, ευαισθησία στην κριτική, περιορισμένη επίγνωση και δυσκολία ελέγχου συναισθημάτων, ιδίως όταν κάποιος είναι θυμωμένος ή απογοητευμένος.

Υπάρχουν νάρκισσοι που ζουν σε μια χρόνια κατάσταση θυματοποίησης και είναι κατηφείς, γεμάτοι πικρία, μικρότητα, διάθεση για αντιπαράθεση και διαρκώς χαλασμένοι. Υπάρχουν διάφορα στιλ και είδη ναρκισσισμού. Επίσης, συναντάται από πιο ήπιες, ενοχλητικές και αλαζονικές μορφές μέχρι πιο απειλητικές, κακόβουλες και επικίνδυνες. Στον πυρήνα τους, οι νάρκισσοι είναι ανασφαλείς και ο τρόπος που τσακώνονται είναι σχεδιασμένος να προφυλάξει το εύθραυστο εγώ τους.

Πρώτον, πρέπει να επισημάνουμε ότι η διαφωνία δεν είναι κάτι κακό. Όταν γίνεται σωστά, μοιάζει με έναν υγιή διάλογο γεμάτο σεβασμό, μια ευκαιρία να διαφωνήσεις, να εκφράσεις μια θέση ή ένα συναίσθημα, και ιδανικά να καταλήξεις σε μια λύση ή τουλάχιστον σε έναν συμβιβασμό. Τίποτα από αυτά δεν θα συμβεί με έναν νάρκισσο.

Ένας σημαντικός λόγος είναι η τάση του νάρκισσου να σε βγάζει τρελό. Το λεγόμενο gaslighting. Το gaslighting είναι η άρνηση της πραγματικότητας του άλλου. Στις απλές μορφές του, κάποιος λέει π.χ. «αυτό δεν συνέβη ποτέ, μην το κάνεις θέμα» ή «δεν έχεις δικαίωμα να νιώθεις έτσι». Συνήθως, εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο εκτροπής της κουβέντας – σε αφήνει τόσο σαστισμένο που απομακρύνεσαι από την αρχική γραμμική επιχειρηματολογία.

Σε υγιείς διαφωνίες, συχνά επιτυγχάνεται ένα ήρεμο συμπέρασμα όταν κάποιος αναλαμβάνει την ευθύνη για τον ρόλο του σε μια κατάσταση. Αυτό δεν πρόκειται να συμβεί με έναν νάρκισσο. Οι νάρκισσοι είναι στρεψόδικοι. Αν δεν προσπαθήσουν να κατηγορήσουν εσένα για το πρόβλημα, θα κατηγορήσουν κάποιον άλλον.

Μεγάλο κομμάτι της ναρκισσιστικής εμμονής σχετίζεται με τη νίκη, που μπορεί να εκδηλωθεί με ανυποχώρητη διαφωνία, εκδικητικότητα, εξαπάτηση, χειρισμό και ευχαρίστηση όταν οι άλλοι χάνουν. Υπάρχουν επίσης μοναδικά στοιχεία του ναρκισσιστικού στιλ επικοινωνίας, κάτι που λέγεται «σαλάτα λέξεων», που συμβαίνει όταν ο νάρκισσος σού επιτίθεται με μια σειρά άσχετων προτάσεων που σκοπό έχουν να σε μπερδέψουν και να σε εξαντλήσουν.

Και τέλος, αν δεν τους αρέσει το πώς πάει η διαφωνία, ή πώς πήγε, μπορεί να σταματήσει να μιλάει, να σηκωθεί να φύγει και να περάσουν μέρες ή εβδομάδες που δεν θα σου μιλάει (ή μπορεί να σου γράφει σημειώματα, να σου στέλνει μηνύματα ή να επικοινωνεί μέσω άλλων).

`Διάλεξε τις μάχες σου

Οι περισσότερες διαφωνίες με τους νάρκσισσους είναι χάσιμο χρόνου, επειδή δεν πρόκειται να αλλάξουν γνώμη ή να συμφωνήσουν μαζί σου. Απόφυγέ τις.

Φυσικά δεν είναι πάντα δυνατόν να γίνει αυτό, γι’ αυτό πρέπει να διαλέγεις τις «μάχες» στις οποίες συμμετέχεις. Μπορεί να αφορούν τα παιδιά σου, την ακεραιότητά σου ως προς ένα επαγγελματικό ζήτημα ή οικονομικά θέματα. Είναι λογικό να αντέχεις τα ψυχολογικά χτυπήματά τους για τους σωστούς λόγους, αλλά δεν αξίζει να γίνεται σε καθημερινή βάση.

Μίλα ήρεμα και διατήρησε την ψυχραιμία σου

Όταν ο νάρκισσος ωρύεται, μη φωνάζεις κι εσύ. Μίλα ήρεμα και σταθερά, χρησιμοποίησε τον τόνο που θα χρησιμοποιούσες με ένα παιδί που παθαίνει tantrum. Αν εκνευριστείς τόσο που αρχίσεις να φωνάζεις όσο εκείνος/η τότε θα δεις ότι μπορεί να σταματήσει ξαφνικά να φωνάζει και να σου πει «Ηρέμησε λίγο, γιατί φορτώνεις;». Αυτό σε μπερδεύει, σε βάζει σε θέση άμυνας και στον πειρασμό να σταματήσεις να διαφωνείς για το ποιανού η πραγματικότητα είναι η σωστή.

Μην υπερασπίζεσαι ή εξηγείσαι

Η απόπειρα να εξηγήσεις ή να υπερασπιστείς την άποψή σου σε μια διαφωνία με έναν νάρκισσο είναι χάσιμο χρόνου. Να θυμάσαι αυτές τις δύο απλές λέξεις όταν διαφωνείς με έναν νάρκισσο: ΔΕΝ ΑΚΟΥΕΙ. Θέλει να πει αυτό που έχει στο μυαλό του και να διαστρεβλώσει την πραγματικότητα. Οι άμυνές σου και οι εξηγήσεις σου απλώς θα σε μπερδέψουν ακόμη περισσότερο όταν θα τις αρνηθεί και θα τις απορρίψει.

Οι επιθέσεις που θα κάνει θα έχουν μια προσωπική χροιά, όπως βέβαια στις περισσότερες διαφωνίες. Αλλά οι νάρκισσοι διαφωνούν ανελέητα με τον οποιονδήποτε. Να είσαι σαφής ως προς τον στόχο σου – κάποιοι στόχοι είναι αδύνατοι. Δεν πρόκειται να τον πείσεις να αναλάβει ευθύνη ή να κάνει κάτι. Αν υπενθυμίζεις στον εαυτό σου ότι θέλει απλώς να νικήσει και δεν τον νοιάζει τι έχει να πει ο άλλος, μπορεί να αποστασιοποιηθείς λιγάκι και να μην αφήσεις τη συζήτηση να εξελιχθεί σε ένα σκληρό και μάταιο αγώνα φωνής που θα σε ταράξει και θα σε στενοχωρήσει.

Να επιμένεις στην πραγματικότητά σου

Το gaslighting λειτουργεί μόνο αν αμφιβάλλεις για την πραγματικότητά σου. Να επιμένεις και να μην αμφιβάλλεις. Όταν λένε «παραείσαι ευαίσθητος/η» ή «αυτό δεν συνέβη» μην προσπαθείς να τον/τη διορθώσεις. Χαμογέλα μέσα σου, ξέροντας ότι σε δουλεύει και μην αφήσεις να σε παρασύρει με τη χειριστική συμπεριφορά του.

Να επιστρέφεις στο αρχικό ζήτημα

Η εκτροπή και η σαλάτα λέξεων είναι ο τρόπος που οι νάρκισσοι αποφεύγουν το αρχικό ζήτημα σε μια διαφωνία. Μιλάνε για κάτι που σχετίζεται ελάχιστα με το αρχικό ζήτημα ρίχνοντας το φταίξιμο σε κάποιον άλλον («δεν το πιστεύω ότι το κάνεις τόσο θέμα που άργησα – ιδίως όταν εσύ κοιμάσαι πάντα ως αργά τα σαββατοκύριακα και καθυστερούμε. Τις τελευταίες δυο βδομάδες αργούμε συνέχεια λόγω αυτού»). Ξαφνικά, μια διαφωνία για την αργοπορία του νάρκισσου περνάει στις δικές σου συνήθεις ύπνου.

Η σαλάτα λέξεων σε μπερδεύει ακόμα πιο πολύ – σου επιτίθενται με διάφορες λέξεις π.χ. «Εγώ μπορεί να αργώ αλλά ο χρόνος δεν είναι χρήμα, ο χρόνος μαζί μου είναι χρήμα και εγώ βγάζω χρήματα όταν πηγαίνω σε σημαντικά πράγματα. Και κάνω σημαντικά πράγματα, σημαντικά πράγματα που αλλάζουν ζωές. Βγάζω χρήματα και αλλάζω ζωές. Και αν το σκεφτείς έτσι, δεν αργώ, βγάζω χρήματα για σένα». Καταλήγεις μπερδεμένος/η και η αρχική διαφωνία χάνεται.

Μπορείς να γνέφεις ευγενικά όταν κάνει κάτι τέτοιο. Και να επιστρέψεις στο αρχικό θέμα του πόσο σημαντικό είναι να είναι στην ώρα του για κάποια ραντεβού. Αν τσακώνεσαι για κάτι που έχει σημασία για σένα, να επιστρέφεις συνέχεια σ’ αυτό. Θα εξαγριώσει τον νάρκισσο αλλά δεν πειράζει – σημαίνει ότι δεν την πατάς με τα κόλπα του.

Μην αναφέρεις παλιά παράπονα (ακόμα κι αν ο νάρκισσος το κάνει)

Οι νάρκισσοι είναι εξπέρ στα παράπονα και στα απωθημένα. Θα ξεσκονίσουν πράγματα που συνέβησαν πριν χρόνια και λόγια που ειπώθηκαν πριν μήνες. Είναι ευαίσθητοι και δεν ξεχνάνε ότι τους πλήγωσες, κι αυτό το κάνουν όπλο στο παρόν. Όταν αναφέρουν ένα παλιό παράπονο, μην πέφτεις στην παγίδα να κάνεις το ίδιο. Αν πεις, «Α, ναι; Θυμάμαι κι εγώ όταν είπες… μπλα μπλα μπλα» ο νάρκισσος θα έχει καταφέρει να σου δημιουργήσει περίσπαση και να μπερδέψει την αφήγηση. Γύρνα πίσω στο θέμα ή σταμάτα τη συζήτηση. Μπορείς να πεις κάτι του τύπου «ΟΚ, για να πάμε παρακάτω, ας μην παρεκκλίνουμε από το θέμα…». Αν τα πράγματα έχουν μπει σε μια ατελείωτη λούπα, προσπάθησε να δείξεις κατανόηση και να παραδεχτείς κάποια πράγματα, «Ναι, το είπα αυτό όντως και ξέρω ότι ήταν δύσκολο τότε… και θα ήθελα να λύσουμε αυτό που συμβαίνει τώρα για να πάμε παρακάτω».

Μπορείς να φύγεις (αλλά ήρεμα)

Αν η διαφωνία κλιμακωθεί και φτάσει σε φωνές, ψευδείς κατηγορίες, gaslighting και σαλάτα λέξεων, μπορείς να φύγεις ήρεμα. Μην φύγεις έξαλλος/η, κοπανώντας πόρτες. Πες ήρεμα κάτι του στιλ «Δεν είναι παραγωγικό αυτό για κανέναν μας, οπότε σταματάω για λίγο» και απομακρύνσου ήρεμα. Μ’ αυτόν τον τρόπο μπορείς να αποκλιμακώσεις την κατάσταση και να μην μπεις σε μια εξαντλητική λούπα. Αν νιώθεις ότι η συζήτηση πρέπει να συνεχιστεί αργότερα, ίσως μπορείς να επανέλθεις ότι θα έχεις περισσότερη ενέργεια και αντοχή, και όταν θα έχετε και οι δύο τη διάθεση να συζητήσετε ξανά. Αλλά να ξέρεις ότι μπορεί να καταλήξετε στα ίδια.

Αν δεν διαφωνείς, θα βαρεθεί

Οι νάρκισσοι τρελαίνονται να τσακώνονται. Θα σε δελεάσουν και θα σε προκαλέσουν. Θα κάνουν πολωτικά πολιτικά σχόλια και θα σε προσβάλλουν. Όταν δεν τσιμπάς, τσαντίζονται. Όταν πάψεις να τους δίνεις την ικανοποίηση μιας διαφωνίας, αρχικά θα θυμώσουν, μετά θα βαρεθούν και θα το αφήσουν. Κάποια στιγμή θα βρουν νέο στόχο.

Τελείωσέ το ήπια

Η έλλειψη συνεργασίας και η σύγχυση που υπάρχουν σε μια διαφωνία με έναν νάρκισσο, σημαίνουν ότι θες να τελειώσει αμέσως. Δεν είναι πάντα εύκολο. Ο καλύτερος τρόπος είναι να απεμπλακείς. Αν δηλώσεις κάτι του τύπου «δεν πρόκειται να το συζητήσω άλλο μαζί σου», του εντείνει τον ανταγωνισμό και μπορεί να επανέρχεται διαρκώς. Δοκίμασε τις παραπάνω συμβουλές και μετά ασ’ το. Πες, «δεν έχω να πω κάτι άλλο» και σταμάτα. Μπορεί να μη νιώθεις ότι λύνεται κάτι, αλλά τουλάχιστον θα έχει τελειώσει.

Η Dr. Ramani Durvasula είναι κλινική ψυχολόγος και καθηγήτρια ψυχολογίας, και συγγραφέας των βιβλίων  "Don't You Know Who I Am?": How to Stay Sane in an Era of Narcissism, Entitlement, and Incivility και Should I Stay or Should I Go: Surviving A Relationship with a Narcissist. Ακολουθήστε την στο Twitter.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE US.

Περισσότερα από το VICE

Κρυμμένοι Πέντε Μέρες Δίπλα στον Έβρο, Χωρίς Νερό και Φαγητό

Μία Παγκόσμια Έκθεση Προτείνει Τρόπους Βελτίωσης της Βιομηχανίας Κάνναβης

Ο Χάρτης που Καταγράφει τα Περιστατικά Έμφυλης και Σεξιστικής Βίας στην Ελλάδα

Ακολουθήστε το VICE σε Twitter, Facebook και Instagram.