Hoe het is om na een giftige relatie weer te gaan daten

Ik heb een eerste date in een restaurant in de Jordaan. Het is de eerste date sinds mijn debuut Dat zou jij nooit toelaten is verschenen, een feministisch non-fictieboek over mijn gewelddadige relatie van een aantal jaar geleden. Online hebben mijn date en ik al wat woorden gewisseld en elkaar toegevoegd op Instagram, waardoor ik nu weet dat hij schoenen ontwerpt en UK Jungle luistert, en hij van mij weet dat ik graag zeevruchten eet en een boek heb geschreven over mijn mishandelende ex-partner. Vandaar dat ik in een visrestaurant nerveus zit te praten over de meest kwetsbare momenten in mijn leven met iemand die ik nog maar net heb ontmoet. “Normaal vraag ik op een eerste date naar iemands lievelingskleur,” zegt hij met een glimlach, “maar nu zitten we ineens over therapie te praten.” 

Een tijd geleden hield ik het geweld in mijn relatie nog angstvallig geheim voor de mensen om mij heen. Op de een of andere manier vond ik het heel gênant om toe te geven wat mijn ex me allemaal aandeed. Ik had het toch moeten kunnen stoppen? Waarom liet ik het geweld toe? Met behulp van mijn therapeut leerde ik begrijpen dat je geweld nooit toelaat, en dat het om een miljoen redenen heel moeilijk kan zijn om een gewelddadige partner te verlaten. Slachtoffers ervaren vaak een staat van shock, worden gemanipuleerd of zijn (financieel) afhankelijk van hun partner. Mijn therapeut raadde me in onze laatste sessie aan om weer te gaan daten als ik daar behoefte aan had, om op die manier weer leuke ervaringen op te doen en een nieuw script te schrijven voor mijn beeld van relaties.

Ik ben altijd vrij comfortabel geweest met mijn seksuele kant, maar na de nare ervaringen met mijn ex had ik tijdens dates en casual sex het gevoel extreem nauwkeurig op mijn grenzen te moeten letten. Daardoor had ik bijna geen aandacht meer voor eigen plezier. Dit gevoel werd aangewakkerd door een aantal triggers, zoals aanrakingen op een bepaalde plek of koud water op mijn lijf. Volgens mijn therapeut kan een trauma verwerkt worden zodra je een pijnlijke herinnering kunt toelaten terwijl beide delen van je hersenen actief zijn. “Als één hersenhelft je emoties en flashbacks serveert, en de andere je voorziet van het rationele besef dat die herinnering in het verleden is, kun je toewerken naar een oplossing,” aldus mijn therapeut. 

Ik beschrijf in mijn boek hoe we exposure therapy doen, een methode waarin je de confrontatie met je traumatische herinnering aangaat zonder jezelf af te leiden of angstvallig ergens anders aan te denken. Dat kan door de toenmalige situatie uitvoerig te bespreken, of door elementen van de herinneringen terug te halen, zoals de geluiden en je houding, en de herinnering dan na te spelen. Mijn therapeut vraagt voorzichtig naar het moment waar ik zo bang voor ben: hoe lag ik, wat kon ik zien? Welke geluiden hoorde ik? Wat voelde ik? Samen spelen we het na in haar spreekkamer. Na een aantal sessies zijn de triggers erg verminderd. Ik kan weer vrolijk slettebakken zonder paniekgevoelens.

“Was het lastig om daarna weer te gaan daten?” Mijn date roert in zijn gemberthee en ik vind het fijn om zo open met hem te kunnen praten, maar ook een beetje gek. “Ja,” antwoord ik. “Ik vond het doodeng.” Op het moment dat je intiem wordt met iemand stel je je per definitie kwetsbaar op: je kunt geen oprechte gevoelens voor iemand ontwikkelen als je steeds een muur omhoog trekt. Toch kijk je natuurlijk uit voor rode vlaggen die je in je eerdere relatie wellicht over het hoofd hebt gezien. “Hoe weet je dan of je gezonde grenzen aan het stellen bent of dat je reageert omdat je para bent geworden?” vraagt hij.

“Grenzen zijn subjectief,” vertel ik hem. Eerst was ik heel bang dat ik door mijn trauma te nauwe grenzen stelde, maar nu bedenk ik me: als ik die grenzen nodig heb om me veilig te voelen, dan is dat maar zo. Voor mij ziet dat er bijvoorbeeld zo uit: ik stop met daten als iemand inconsistent is, en het ene zegt maar het andere doet. Ook geef ik het aan als ik bepaalde opmerkingen niet wil horen, ook als ze als grapje zijn bedoeld. De beste manier om te weten wat voor jou gezonde grenzen zijn, is erachter komen wat je wensen zijn. Wat voor soort relatie of dateleven zou je willen? Als je jezelf daar nog niet helemaal in vertrouwt, kun je ook een vriend of familielid die je vertrouwt gebruiken als klankbord. Wat vinden zij gezond in een relatie? En waarom? Een gesprek kan goed helpen om bewuster met grenzen en wensen om te gaan.

Bij het hoofdgerecht deelt mijn date over nare seksuele ervaringen die hij heeft gehad. “Ik vind dat best spannend, want ik heb het idee dat vrouwen het onaantrekkelijk vinden als mannen zich kwetsbaar opstellen,” zegt hij. Toen ik mijn boek schreef was ik ook bang dat ik alleen nog maar gezien zou worden als kwetsbaar en zielig, in plaats van het vrolijke, flirterige en seksuele meisje dat ik ook ben. “Natuurlijk is het geen goed idee om ongevraagd te gaan trauma-dumpen bij iemand die je amper kent,” begin ik, “maar ik geloof niet dat er sprake is van echte liefde als je niet eerlijk kunt zijn over je gevoelens en je verleden.” 

In het boek Van weerzin naar weer zin van Carlie van Tongeren en Ingeborg Timmerman wordt beschreven hoe je een gesprek over seksueel trauma opent met je nieuwe partner en welke trucjes je kunt gebruiken om seks veilig te laten voelen. Ze stellen bijvoorbeeld voor om in de eerste sekspartijen na een nare ervaring pauzes in te lassen, ‘ondertiteling’ te geven door tijdens seks duidelijk te vertellen hoe je iets ervaart, en vooraf aan te geven welke plekken van je lijf ‘rode zones’ zijn en je partner je niet mag aanraken.

Mijn date en ik delen een toetje en ik voel me helemaal niet meer nerveus. Ik voel me eigenlijk juist zelfverzekerd. Door deze transparantie over mijn verleden en over wat ik wil en verwacht van het daten, weet ik zeker dat ik hier voor mezelf zit: ik ben niet bezig met wat hij van me vindt, maar met wat ik wil. Daarbij heeft mijn date ook voor het eerst de ruimte gevoeld om over incidenten uit zijn leven te praten. Daten na een giftige relatie is misschien spannend, maar ik heb me nog nooit zo dichtbij mezelf gevoeld.

Dat Zou Jij Nooit Toelaten: Als Liefde Giftig Wordt van Tessel ten Zweege verscheen in februari bij Uitgeverij de Geus. 

Ben je slachtoffer van partnergeweld, of heb je vermoedens? Bel dan in Nederland 0800 2000 voor advies. Bij noodgevallen bel je 112. Je kan ook chatten met hulporganisatie FIER. In België kan je gratis en anoniem bellen naar 1712 , of met hen mailen of chatten. (In noodsituaties bel je naar de politie via het nummer 101.)