De gastheer van COP27 is een van de meest vervuilde landen in de wereld

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE Arabia. 

“Elk jaar tussen april en juni sterft er zo’n 10.000 ton aan vissen,” verzucht Zakaria Ragab, 58, afkomstig uit de Damiettaregio in Egypte. Ragab is onderdeel van een vissersgemeenschap bij het Manzalameer, een van de grootste en belangrijkste inlandse meren in de Nijldelta. 

Manzala is lange tijd een cruciale economische hulpbron geweest voor lokale visserijen, en ook een hotspot voor biodiversiteit. Maar in de jaren zeventig begon de Egyptische overheid het water weg te pompen om het gebied in landbouwgrond om te zetten.

Tegenwoordig beslaat het meer slechts 400 vierkante kilometer – een fractie van de oorspronkelijke oppervlakte van 3000 vierkante kilometer – zowel door menselijke invloeden als door natuurlijke erosie. Het is tevens extreem vervuild door agrarisch afvalwater. De vervuiling heeft gezorgd voor een toename in bacteriën die het zuurstofniveau van het meer omlaag halen en bijdragen aan de massale sterfte van lokale soorten. 

Volgens Ragab zou de visproductie in Manzala kunnen vertienvoudigen als de overheid zou investeren in pompen om vers water aan te vullen en stagnatie te minimaliseren. De overheid heeft besloten om in te grijpen, maar alleen om de bodem van het meer over een oppervlakte van 200 vierkante meter 3 meter dieper te graven. Dit initiatief wordt bekritiseerd door lokale vissers, die geloven dat het de waterplanten beschadigt waar de vissen zich mee voeden. 

De ecologische ramp die zich voltrekt in Manzala is slechts één van de vele vervuilingscrisissen waar Egypte, de gastheer van de COP27-conferentie, mee kampt. De jaarlijkse top wordt georganiseerd om de maatregelen te evalueren van landen die internationale overeenkomsten omtrent de klimaatcrisis hebben ondertekend, en om volgende stappen te adviseren. 

De conferentie wordt dit jaar tussen 6 en 18 november gehouden in de stad Sharm el-Sheikh, aan de kust van de Rode Zee. Het is de eerste keer dat een Midden-Oosters land opperde om de conferentie te organiseren en aanzienlijke interesse toonde in het werken aan klimaatverandering met de internationale gemeenschap. Maar critici wijzen op het feit dat een groot deel van de huidige stand van zaken in Egypte direct te danken is aan misplaatste, door de overheid ondersteunde acties. 

Volgens de jaarlijkse index die is samengesteld door IQAir, een bedrijf dat omgaat met luchtvervuilingstechnologie en luchtkwaliteit over de hele wereld in de gaten houdt, staat Egypte op plaats 27 van de 117 als het gaat om luchtvervuiling – Nederland staat op 85. Het jaarlijkse gemiddelde van luchtvervuilende stoffen in Egypte overstijgt de veiligheidsgrens zo’n vijf tot zeven keer. 

“De cijfers van luchtvervuiling stijgen in Egypte als gevolg van dampen en gassen die uit fabriekspijpen komen, en ook uit de uitlaten van auto’s die op fossiele brandstoffen rijden,” zegt Abdel Masih Samaan, professor milieu-educatie aan de Universiteit Ain Shams. Deze effecten worden alleen maar verergerd door de toename aan bosbranden, het verlies van beboste gebieden over de hele wereld en nog vele andere klimaatverandering-gerelateerde fenomenen. 

Volgens een rapport van de Wereldbank zijn er in 2017 alleen al zo’n 12.600 mensen in Caïro vroegtijdig overleden door luchtvervuiling. De studie schatte ook dat er in datzelfde jaar door luchtvervuiling-gerelateerde ziektes ruim 3 miljard werkdagen verloren zijn gegaan in de hoofdstad. Maar Mohamed Abd Rabbo, hoofd van het Climate Change Centre aan de Universiteit Alexandrië, denkt dat dit slechts één kant van het verhaal is, aangezien luchtvervuiling in Egypte ook effecten heeft op haar andere natuurlijke hulpbronnen, waaronder de watervoorziening. 

Vergeleken met haar buurlanden loopt Egypte relatief weinig risico om in waternood te komen dankzij de Nijl, die 97 procent van de waterbehoeften van het land voorziet. Watervervuiling in Egypte is echter zo ernstig dat het in het rijtje van landen staat die een laag- tot middelhoog inkomen hebben met het hoogste aantal sterfgevallen door watervervuiling. Caïro is ook één van de steden die in 2025 waarschijnlijk geen drinkwater meer zullen hebben. 

Een rapport uit 2009 door de NGO Egyptische Organisatie voor Mensenrechten schatte in dat er toen al zo’n 38 miljoen Egyptenaren, uit de totale populatie van 95 miljoen, met regelmaat vervuild water aan het drinken waren. Het rapport zei ook dat hun waterconsumptie ernstige effecten had op hun gezondheid, en dat de cijfers omtrent chronische ziekte door vervuiling er ook significant door waren gestegen. Helaas is er geen recente data over hoe wijdverspreid dit probleem tegenwoordig is. 

“Het niveau van watervervuiling in de Nijl is hoog door het het agrarische afvalwater, wat veel schadelijke stoffen bevat,” vertelt Abbas Sharaki, professor geologie en watervoorziening aan de Universiteit Caïro. Volgens hem zou het zuiveren van dit water voordat het de Nijl bereikt “absoluut” een topprioriteit moeten zijn voor de overheid, om zowel het milieu als de visindustrie in stand te houden. 

Volgens Samaan probeert de Egyptische overheid, bovenop de algemene focus op de klimaattop, met het organiseren van COP27 ook investeringen in verschillende sectoren zoals energie en industrie te verwerven. Er zijn in het bijzonder plannen om Sharm el-Sheikh in een groenere stad te veranderen met de hoop dat het toerisme in de regio een boost krijgt. 

“De overheid forceert fabrieken om een soort milieu-haalbaarheidsonderzoek uit te voeren waarmee eigenaars moeten laten zien hoe ze vervuilende stoffen veilig kunnen behandelen en wegwerken zonder dat het milieu er schade door oploopt,” zegt Samaan. “Er is ook een initiatief gestart om auto’s die ouder dan 20 jaar zijn te vervangen om schadelijke uitlaatstoffen te verminderen. Daarnaast spoort de overheid ook aan om natuurgas te gebruiken als alternatieve brandstof met minder vervuiling.”  

Tegelijk met deze stappen is de Egyptische overheid ook bezig met initiatieven om verwoestijnd land terug te winnen, legt Samaan uit. De gecultiveerde stukken land in Egypte zijn al met 9 procent toegenomen, van zo’n 36.000 vierkante meter naar meer dan 39.254 in 2021.  

Het probleem is echter dat, ondanks dat er wetgeving omtrent het milieu aankomt en de overheid steeds meer initiatieven neemt, er nog steeds erg weinig wordt gehandhaafd, voegt Abd Rabbo toe. Naar zijn mening kan de oplossing niet alleen maar van bovenaf komen; het begin moet liggen bij bewustzijn onder het gewone volk en betrokkenheid van de industrieën. “Het heeft geen nut om wetten in te voeren als niemand zich eraan houdt.” 

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.